صنایع دارویی کشور به حوزه‌ی پلاسمادرمانی کووید19 ورود کنند

سالم‌خبر: صنایع دارویی کشور با ورود به عرصه‌ی پلاسمادرمانی این پتانسیل را دارند تا پلاسمای حاوی آنتی‌بادی را تبدیل به فرمولاسیون‌ها یا ویال کووید19 کرده و گامی مهم در این راه بردارند.

عبدالمجید چراغعلی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی بقیه اله در وبینار پلاسمادرمانی در بیماران مبتلا به کووید19 درباره تاثیر زمان تزریق پلاسما در اثربخشی درمانی روش پلاسمادرمانی عفونت ویروس کووید19 سخن گفت.

وی درباره این روش درمان توضیح داد: در حال حاضر مشکل جدی که برای مقابله با کرونا وجود دارد اینست که داروی تایید شده ای هنوز برای درمان این بیماری وجود ندارد ضمن آنکه  واکسن آن هم تاکنون کشف نشده است. به رغم تلاش های بسیاری که در زمینه تولید دارو و واکسن برای این بیماری صورت گرفته است تاکنون موفقیتی بدست نیامده است.  بنابراین در شرایط حاضر یکی از بهترین درمان‌هایی که می توانیم امیدداشته باشیم که بتواند موجب نجات بیماران مبتلا به کووید19 بشود استفاده از پلاسمای افرادی است که مبتلا به ویروس شده‌اند و در بدنشان آنتی بادی ایجاد شده است.

چراغعلی همچنین با تاکید براینکه در صورت جمع آوری پلاسمای بهبودیافتگان کووید19 می توانیم امیدوارباشیم که با انتقال آن به بیماران جدید بتوان از شدت بیماری کاست یا اینکه باعث بهبودی کامل در بیماران شد، افزود: به همین دلیل با روش پلاسما درمانی، آنتی بادی را وارد بدن بیمار می کنیم و انتظار داریم که نتیجه مثبت نیز بگیریم. این روش درمان جدیدی نیست و چندین بار در خانواده ویروسهای خانواد ه کرونا بکارگرفته شده است مانند همه‌گیری بیماری سارس در عربستان و منطقه ی آسیای جنوب شرقی و همچنین همه گیری آنفلوانزای اسپانیایی که نتایج مثبتی نیز حاصل شد.

وی با بیان اینکه در حال حاضر ما در درمان کووید19 فقط از پلاسما استفاده می کنیم تشریح کرد: واقعیت این است که سایر محصولات خون فرد آلوده ی بهبود یافته می تواند همین اثر را برای ما ایجاد کند. حتی اگر خون کامل بهبودیافتگان  به فرد بیمار تزریق شود همان اثر را به دنبال دارد. اما انتقال و جابه جایی این حجم از خون بسیار دشوار است و روش‌ها نیز متفاوت شده است بنابراین پلاسمای خون در این زمینه از پلاسمای خون بهره گرفته می‌شود.

چراغعلی همچنین توضیح داد:آخرین کاری که در در این شیوه از درمان می توان استفاده کرد بکارگیری خود ایمونوگلوبین است که جداسازی شده و از آن برای درمان استفاده شود. سابقه این روش درمانی نسبتا طولانی‌ست و روش جدیدی نیست و در دهه های قبل مانند دهه 90 برای درمان دیفتری و تب های اسکارلت مورد استفاده قرارگرفته است اما کاربردهای جدیدتر این روش عمدتا دراپیدمی ویروس آنفلوانزای اسپانیا در سال‌های 1918 و 1919 استفاده شد که گزارش های آن مستند است. در مورد آنفلوانزای  H1N1  و در مورد ویروس های دیگر خانواده کرونا مانند ابولا ، سارس و مرس در سال 1912 استفاده شده و بهرحال نتایجی مثبتی نیز به دنبال داشته است.

وی ادامه داد: اما شیوه‌ی کار به چه شکل است. در بدن فرد آلوده به کروناویروس به طور طبیعی آنتی بادی تولید می‌شود که خود به خود یا روش‌های درمانی بهبود پیدا می کند. با وجود از بین رفتن ویروس در بدن فرد بهبودیافته در پلاسمای او آنتی‌بادی علیه کووید19 وجود دارد.
اما برخی سوالات در این زمینه مطرح بود که آنتی‌بادی چه مدت زمان ماندگاری در فرد دارد؟ این مدت کوتاه است یا با وجود گذشت چندین ماه آنتی بادی در بدن بهبودیافتگان وجود دارد؟تزریق آنتی بادی فرد مبتلا به کرونا به صورت پلاسما به فردی که یک بیمار کامل چه با علائم بالینی یا بدون این علائم  می تواند شدت این بیماری را کاهش دهد.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی بقیه اله همچنین در مورد نحوه ی جمع آوری پلاسما گفت: در مورد روش جمع آوری پلاسما در کشور نیز براساس مطالعات بالینی در چند بیمارستان کشور از این شیوه استفاده شد که پس از مصاحبه های مختلف و براساس گیدلاین‌ها ، پلاسما از افراد گرفته می شود و در سردخانه اهای منهای 35 درجه نگهاداری شد و پس از انجام تمامی تست های کیفی برآن به بیماران تزریق می‌شود.

وی ادامه داد: پس تا اینجا اگر بخواهیم جمع بندی کنیم، پلاسما درمانی روش بسیار خوبی‌ برای درمان بیماران مبتلا به کروناست ضمن آنکه مزیت آن نسبت به دارو و واکسنی که در آینده خواهیم داشت سهولت در دسترسی به آن است.بهرحال دستیابی به دارو و واکسن پروسه ی زمان بری به مدت یک تا دو سال دارد در حالی که پلاسما در حال حاضر وجود دارد  و می توان از روش پلاسما درمانی در درمان بیماران بهره برد.

چراغعلی در توضیح مزایای این روش درمان همچنین گفت: مزیت دیگر در این روش درمانی بحث هزینه هاست که تولید هر داروی جدید یا واکسن ممکن است صدها میلیون دلار هزینه داشته باشد چنانچه کشورهای اروپایی طی توافق نامه‌هایی که در این باره امضا کرده اند و در حال فعالیت هستند بسیار هزینه‌ کرده اند. این در حالیست که پلاسما و روش درمانی آن با هزینه های نسبتا قابل قبولی در حال حاضر در دسترس بیماران است.

وی ادامه داد: اما مساله ی مهم در بهره گیری از پلاسما‌درمانی و تاثیر بالای این درمان اینست که در چه فرصت و زمانی این درمان برای بیمار بکار گرفته شود تا هم بهبودی حاصل شود و طول درمان و اقامت بیمار در بیمارستان کاهش یابد و مهمتر اینکه به مرحله ی انتقال به ICU نرسد.ضمن آنکه این شیوه درمان هیچ گونه عارضه‌ی خاصی ایجاد نمی کند مگر آنکه به ندرت در برخی واکنش های حساسیتی به پلاسما وجود داشته باشد که درمطالعات بالینی درکشور فقط در یک مورد، واکنش حساسیتی مختصری بروز کرد.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی بقیه اله همچنین ادامه داد: نکته ی بعدی در مورد پلاسما درمانی اینست که این روش درمان در حال حاضر یونیورسال بوده و در سایر کشورها نیز به کار برده می شود. نخستین کشور چین قدم در این عرصه گذشت ایران پس از چین پس از آن امریکا و کشورهای اتحادیه ی اروپا و بعدتر نیز در کشورهای کره این شیوه درمانی بکار گرفته شد. حتی در اوریل 2020 سازمان غذا و داروی امریکا FDA به طور رسمی اجرای مجوز پلاسما درمانی در این کشور را صادر کرد و یکی از کشورهایی که بیشترین بهره را از این درمان برد امریکا بود به طوری که روی 5 هزار بیمار مبتلا به کووید19 را تحت پلاسمادرمانی قرار دادند که قرار است به زودی نتایج آن منتشر شود . اتحادیه اروپا نیز با تدوین و انتشار گایدلاین‌هایی درباره این شیوه‌ی درمان، مجوز استفاده ی مراکز درمانی خود از این روش را رسمیت بخشید.

وی با طرح این مساله که نکته ی مهم زمان مناسب تجویز و تزریق پلاسما در این روش است. آیا بیمار در هر مرحله ای از بیماری می تواند دریافت‌کننده‌ی این درمان باشد یا زمان مناسبی برای دریافت این فراورده از سوی بیمار وجود دارد؟ در رویارویی با این بیماری مشخص شد که در بدو ورود ویروس کرونا در 3 تا 4 روز نخست ورود به بدن هیچگونه علائم بالینی وجود ندارد و این ویروس فقط با روشهای PCR و مولکولی قابلیت شناسایی دارد.  از نقطه ی صفر تا 14 روز که بیماری به اوج خود می رسد و بعد روند کاهشی به خود می گیرد و حتی تا 20 وچند روز می توان با روش PCR این بیماری را شناسایی کرد.

چراغعلی گفت: چند روز بعد از آلودگی، کمتر از یک هفته سیستم ایمنی بدن شروع به واکنش می کند. اولین آنتی بادی IGM است ایجاد می‌شود که عمر کوتاهی دارد و پس از چهارتا پنج روز از بدن پاکسازی می شود. قبل از اینکه IGM کاهش یابد آنتی‌بادیIGG  شروع به تولید می کند و آن چیزی که مد نظر ما در پلاسما درمانی است آنتی‌بادی IGG  است. در واقع ما معمولا زمانی پلاسمای فرد بهبودیافته را می گیریم که در مرحله ی تولید آنتی‌بادی IGG  است. این آنتی بادی حداقل تا چند ماه در بدن می ماند اما اینکه زمان ماندگاری آن در بدن به طور موقت، مادام العمر یا بیشتر است باید مطالعات بیشتری روی آن انجام شود.

وی ادامه داد: آنتی‌بادیIGG  از روز14 تا 15 بیماری به بعد شروع به افزایش می کند. پس زمان مناسب برای بدست آوردن پلاسمایی که حداکثر آنتی بادی را دارد حداقل دو هفته پس از شیوع بیماری است بدین معنی که اگر زودتر از این زمان بخواهیم پلاسما جمع آوری کنیم آنتی بادی کافی وجود ندارد.

چراغعلی همچنین افزود: نشریه‌ی نیچر مدیسن 2020 در مقاله ای کاملا علمی به بحث آنتی بادی ها پرداخته است. این مقاله نشان می دهد که حدودا 14 تا 16 روز پس از آغاز علائم بالینی دربدن 95 تا 96 درصد از بیماران آنتی بادی تولید می شود و این خبر خوبی است که اگر بیماران با علائم و پیچیدگی‌های بعدی فوت نکنند می‌توانند مطمئن باشند که دیگر مبتلا نمی شوند و بدنشان آنتی بادی را دارد.

وی با اشاره به میزان  تجویز پلاسما برای هر بیمار عنوان کرد: در مورد میزان حجم پلاسمایی که به فرد بیمار می تواند تزریق و اثر درمانی خوبی بگیرد نظرات متفاوت است. در مقالات مختلف  از 200 میلی لیتر تا 500 میلی لیتر اشاره شده است به طور مثال عمدتا چینی ها در این شیوه درمان از  200 میلی لیترپلاسما استفاده کرده اند.

چراغعلی تاکید کرد که در حال حاضر تعداد بیماران مبتلا به کووید19 رو به افزایش است و اکنون در مطالعات بالینی این شیوه ی درمان روی 100 تا 200 بیمار کار می شود اما اگر قرار باشد درمورد انبوهی از بیماران بکارگرفته شود ده‌ها هزار پلاسما باید تامین شود و در حال حاضراین امکان پذیر نیست که این میزان پلاسما را تامین کرد.

وی افزود: در این زمینه نیاز داریم داوطلب اهداگر پلاسما داشته باشیم پیشنهاد می شود در شرایطی که قرار داریم و موج دوم نیز براساس پیش‌بینی متخصصان اپیدمیولوپیست در پاییز قرار است اتفاق بیافتد باید خود را آماده کرده و یک ذخیره ای از پلاسما را فریز و برای ایام پاییز و زمستان که اگر اتفاقی افتاد خود را آماده کنیم.

چراغعلی با تاکید بر اهمیت زمان تزریق پلاسما  به فرد بیمار است گفت: باید مشخص شود افرادی که با علائم بالینی برای درمان مراجعه می‌کنند باید چه زمانی و در چه مرحله ای از درمان خود پلاسما دریافت کنند.یک هفته پس از ابتلا بهترین زمان تزریق پلاسماست. یعنی اوج تولید آنتی بادی در پلاسمای خون بیمار بهترین تجویز پلاسما در همین فاصله ی هفت روز و دو هفته ی نخست بیماری است.

وی ادامه داد که اگر بیمار در واپسین مراحل بیماری خود باشد به نظر می رسد پلاسمادرمانی نتیجه ی خوبی در درمان این بیماران نداشته باشد.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی بقیه اله همچنین گفت: در مطالعه ی بالینی که انجام شد نشان داد که این شیوه درمان در بیماران در مراحل ابتدایی بیماری اثربخش تر است. پلاسما از بیماران در مراحل آخر درمان گرفته شده نگه داری می شود و برای بیماران در مراحل ابتدایی یا روند درمان قرار دارند استفاده می شود.ما می توانیم با استفاده از روش های داروسازی آنتی بادی های ضد کووید را از پلاسمای مبتلایان جداسازی کنیم درویال‌های حاوی آنتی بادی‌های ضد کووید 19 ارائه دهیم با اینکه این شیوه مزایای بسیاری دارد. اما مشکل اینجاست که نیاز به حجم زیاد و قابل توجهی است که هموگلوبین‌ها را درقیاس‌های تجاری بتوان جدا کرد.

وی تاکید کرد که خوشبختانه صنایع دارویی کشور این پتانسیل را دارند که این کار را انجام دهند و با انجام مراحل و اخذ مجوزهای لازم این شرایط را فراهم کنند تا بتوانند پلاسمای حاوی آنتی بادی را تبدیل به فرمولاسیون ها یا ویال کووید 19 کنند.

البته ما با همین شیوه می توانیم برخی گروه های پرخطر را ایمن کنیم بهرحال ما اطلاعات و اخباری داریم که یکی از گروههای که نیاز به این روش دارند کادر درمان هستند که می توانند با این شیوه ایمن شوند.