سوئیچ خودسرانه انسولین در داروخانه‌ها؛ تهدیدی برای جان بیماران دیابتی

سالم‌خبر: کمبود انسولین در حالی‌ از سوی مسوولان نفی می‌شود که ایرادات پلن توزیع در برخی شهرها بیماران را به جابه‌جایی اجباری برند در داروخانه‌ها سوق داده است؛ حال آن‌که انسولین برخلاف اغلب داروها قابل‌جایگزینی بی‌خطر نیست و هر تغییر برند با تغییر پروفایل جذب و اثر، نوسان قند خون و خطر هایپوگلیسمی به‌ویژه در کودکان و نوجوانان را بالا می‌برد.

به گزارش سالم‌خبر؛ در انسولین، برند فقط نام تجاری نیست و هرگونه جابه‌جایی و تغییر برند می‌تواند الگوی اثر دارو را بر هم بزند و به نوسان قند خون بیمار منجر شود.

امیرکامران نیکوسخن، رئیس انجمن دیابت ایران در گفت‌وگو با سالم‌خبر، اظهار داشت: وقتی بیمار بدون اطلاع پزشک و صرفاً در سطح داروخانه، به انسولینی دیگر سوئیچ می‌شود، نوسانات شدید قند خون بلافاصله ظاهر می‌شود. ممکن است بیمار قبلاً ۱۰ واحد از یک انسولین برند استفاده می‌کرده، اما همان دوز از انسولین جدید دیگر کارایی لازم را نداشته باشد؛ در نتیجه قند خون به‌طور ناگهانی بالا می‌رود یا بالعکس، افت شدید می‌کند.

وی افزود: مشکل زمانی وخیم‌تر می‌شود که پزشک نیز از تغییر انسولین بیمار بی‌خبر است. در این وضعیت، با مشاهده نوسانات قند خون در گزارش‌های ارسالی بیماران، دچار سردرگمی می‌شود؛ چراکه علت تغییرات برایش ناشناخته است. این مسئله نه تنها بین انسولین‌های برند و بایوسیمیلار رخ می‌دهد، بلکه حتی میان خود انسولین‌های بایوسیمیلار نیز دیده شده است.

نیکوسخن همچنین ادامه داد: با وجود هشدارهای مکرر، همچنان کدهای مشابه دارویی در سامانه نسخه‌نویسی به داروخانه‌ها این اختیار را می‌دهند که بدون تأیید پزشک، انسولین تجویزشده را با نمونه‌ای دیگر جایگزین کنند؛ تغییری که ممکن است برای جان بیماران دیابتی به‌ویژه کودکان عواقب مرگبار داشته باشد.

وی همچنین تاکید کرد که مسئله مهم‌تر، توزیع نامتوازن انسولین در کشور است. در برخی شهرها، یک برند مشخص به‌طور گسترده توزیع می‌شود، اما به‌ناگاه همان برند ناپدید و با نوعی دیگر جایگزین می‌شود. در نتیجه بیماران، به‌ویژه کسانی که به یک برند خاص عادت دارند، ناچار به تغییر برند می‌شوند. این سوئیچ ناگهانی موجب نوسانات قند خون می‌شود که در برخی موارد بسیار خطرناک است. در بزرگسالانی که مقادیر بالایی از انسولین مصرف می‌کنند مثلاً ۸۰ تا ۱۰۰ واحد در روز این نوسانات شاید کمتر محسوس باشد. اما در کودکان و نوجوانان، که دوز مصرفی پایین‌تری دارند و اصطلاحاً به آن‌ها insulin-sensitive گفته می‌شود، تغییرات بسیار حساس و خطرناک است. در یک فرد بزرگسال، یک واحد انسولین ممکن است قند خون را ۱۰ واحد جابه‌جا کند، اما در کودک، همان یک واحد می‌تواند تغییرات چشمگیری ایجاد کند.

رئیس انجمن دیابت ایران تصریح کرد: با توجه به این حساسیت‌ها، ضروری است که سیستمی ایجاد شود که وقتی پزشک برند خاصی از انسولین را تجویز می‌کند، داروخانه دقیقاً همان برند را ارائه دهد. حذف امکان برند‌نویسی که اخیراً بدون اطلاع‌رسانی، کارشناسی یا مشورت با انجمن‌های علمی و پزشکان در نسخه‌نویسی الکترونیکی اعمال شد، اقدامی غیرکارشناسی بود که تبعات بسیار خطرناکی داشت.

وی با یادآوری حذف تجویز برند از نسخه‌نویسی داروخانه‌ها در اسفند ماه سال گذشته، گفت: در یکی از روزها، در مطب نشستیم و دیدیم نسخه‌هایی که برای بیماران نوشته‌ایم، به‌درستی اجرا نمی‌شوند؛ بدون اینکه بدانیم علت چیست. بعد مشخص شد که امکان تجویز برند از نسخه‌نویسی حذف شده است. این تصمیم می‌تواند فاجعه‌آفرین باشد. بله، فاجعه. وقتی یک کودک دیابتی به دلیل تغییر برند انسولین به کما می‌رود یا دچار شوک شدید افت قند خون (هایپوگلایسمی) می‌شود، دیگر قابل جبران نیست.

نیکوسخن تاکید کرد: آمارها نشان می‌دهد که حدود ۴ درصد موارد هایپوگلایسمی شدید در کودکان منجر به مرگ می‌شود. ما بارها از سوی انجمن دیابت به سازمان غذا و دارو و دیگر نهادهای مرتبط نامه نوشتیم، هشدار دادیم و خواستار اصلاح فوری سیستم شدیم، اما متأسفانه هنوز شاهد بی‌توجهی به این مخاطره جدی هستیم.