در پی پیشنهاد مدیرعامل سازمان بیمه سلامت :
آیا یکپارچه‌سازی صندوق‌های بیمه درمان، نسخه شفابخش نظام سلامت ایران است؟
تاریخ انتشار :
شنبه ۳ آبان ۱۴۰۴ ساعت ۱۱:۲۵
کد مطلب : ۲۰۰۱۸
این پیشنهاد اگرچه در نگاه نخست اقدامی مثبت و ضروری به‌نظر می‌رسد که می‌تواند به شفاف‌سازی منابع، مدیریت هزینه‌ها و یکسان‌سازی خدمات منجر شود، اما کارشناسان هشدار می‌دهند که بدون اصلاح زیرساخت‌ها و هماهنگی نهادی، چنین طرحی ممکن است در دام تجربه‌های نیمه‌تمام پیشین گرفتار شود.
ایده یکپارچه‌سازی بیمه‌های پایه درمانی، موضوع تازه‌ای نیست. سال‌هاست که در برنامه‌های توسعه کشور، لایحه‌های سلامت و حتی مصوبات شورای عالی بیمه بر ضرورت حذف موازی‌کاری‌ها و تشکیل صندوق واحد بیمه‌ای تأکید شده است. اما سخنان اخیر دکتر ناصحی این بحث را وارد فاز تازه‌ای کرده است: ادغام هوشمندانه و مجازی صندوق‌ها، بدون الزاما ادغام فیزیکی و سازمانی.
در واقع، ناصحی به‌درستی به این نکته اشاره دارد که هدف، نه تجمیع ادارات و ساختمان‌ها، بلکه تجمیع تصمیم‌گیری‌ها، داده‌ها و منابع مالی برای خرید بهینه خدمات سلامت است؛ رویکردی که اگر درست اجرا شود، می‌تواند بسیاری از مشکلات مزمن نظام بیمه‌ای کشور را درمان کند.
مزایای قابل‌توجه یکپارچه‌سازی مجازی بیمه‌ها
در نگاه کارشناسی، اجرای مدل ادغام مجازی چند مزیت کلیدی دارد؛ افزایش قدرت خرید بیمه یکی از این مزایاست. وقتی منابع بیمه‌ای کشور متمرکز شوند، دولت می‌تواند به‌عنوان خریدار واحد با شرکت‌های دارویی، بیمارستان‌ها و تأمین‌کنندگان تجهیزات وارد مذاکره شود. این موضوع باعث کاهش قیمت‌ها و کنترل هزینه‌های دارویی می‌شود.
ضمن آنکه این اقدام کاهش موازی‌کاری و همپوشانی بیمه‌ای نیز در بر خواهد داشت. امروز میلیون‌ها ایرانی هم‌زمان تحت پوشش چند بیمه پایه هستند. ادغام اطلاعاتی صندوق‌ها این اتلاف منابع را حذف می‌کند.
مضاف بر افزایش شفافیت مالی که ایجاد صندوق مشترک باعث می‌شود جریان منابع و مصارف مشخص‌تر شود و از بروز کسری‌های پنهان جلوگیری کند پرداخت به‌موقع مطالبات داروخانه‌ها و مراکز درمانی از سوی بیمه ها نیز تسریع و زنجیره تامین دارو پایدارتر می‌ماند.
با توجه به مزایای پیشنهاد مدیرعامل بیمه سلامت اگرچه این اقدام رو به جلو می‌تواند در صورت طراحی دقیق به کاهش هزینه‌ها و ارتقای عدالت در سلامت منجر شود اما نکته مهم‌تر این است که مسیر تحقق چنین طرحی آسان نیست. تجربه شکست‌خورده تجمیع بیمه‌ها در دهه ۹۰ هنوز در ذهن بسیاری از مدیران نظام سلامت تازه است.
چند مانع عمده در برابر ادغام مجازی وجود دارد؛ نخست؛ ناهماهنگی بودجه‌ای و قانونی است چرا که هر صندوق بیمه (از نیروهای مسلح تا تأمین اجتماعی) قوانین خاص خود را دارد و ادغام منابع آن‌ها بدون اصلاح قانون نیازمند تصمیم سطح بالا در دولت و مجلس است.
ضمن آنکه کمبود زیرساخت‌های اطلاعاتی را نیز نمی‌توان نادیده گرفت؛ سامانه استحقاق‌سنجی بیمه‌ها هنوز کامل نیست و بدون سامانه جامع داده، امکان اجرای صندوق‌های مشترک مجازی وجود ندارد.
به طور قطع اجرای چنین تصمیمی مقاومت نهادی را در پی خواهد داشت. ادغام، به معنای کاهش قدرت تصمیم‌گیری سازمان‌های فعلی است و طبیعتاً با مقاومت بدنه‌های مدیریتی روبه‌رو می‌شود.
و پیامدها و ریسک‌های دیگری که باید در سایه اجرای چنین طرحی پاسخ داده شود از جمله آنکه اگر صندوق‌های دارای کسری منابع در ساختار جدید ادغام شوند، بدهی‌ها به‌صورت جمعی منتقل شده و بحران نقدینگی تشدید شود چه راهکاری تدبیر شده است؟ یا با ادغام صندوق‌ها اگر دولت نتواند نرخ ارز دارویی را تثبیت کند، فشار هزینه‌ای بر بیمه‌گر جدید باقی می‌ماند.
ادغام، آغاز اصلاح است نه پایان آن
ادغام بیمه‌های پایه به‌ویژه در قالب مجازی می‌تواند نقطه عطفی در اصلاح ساختار سلامت کشور باشد؛ اما تنها در صورتی که زیرساخت‌های داده‌ای، اراده نهادی و شفافیت مالی هم‌زمان تقویت شوند.
در غیر این صورت همان‌گونه که تجربه سال‌های قبل نشان داد ممکن است ادغام تنها به تغییر نام صندوق‌ها بینجامد نه به اصلاح واقعی نظام بیمه و دارو.
پیشنهاد دکتر ناصحی را باید جدی گرفت؛ اما نه به‌عنوان پایان کار بلکه به‌عنوان آغازی برای یک تحول سیستمی که می‌تواند هم عدالت بیمه‌ای را تقویت کند و هم هزینه دارو را از دوش بیماران بردارد.
