پایان تست حیوانی داروها!؟ FDA برنامه جدید و پرچالشی در پیش دارد

سالم‌خبر: با انتشار نقشه‌راه جدید سازمان غذا و داروی آمریکا FDA برای کاهش تست‌های حیوانی در مراحل پیش‌بالینی، بحث‌ها درباره جایگزینی مدل‌های انسانی در توسعه داروها دوباره داغ شده است؛ مسیری امیدوارکننده اما پرچالش که هنوز راه درازی تا تحقق کامل در پیش دارد.

امین رستمی‌-هدجگان، مدیر مرکز تحقیقات فارماکوکینتیک کاربردی در دانشگاه منچستر و از چهره‌های باسابقه در حوزه توسعه دارو، در یادداشتی تحلیلی اعلام کرده که گرچه برنامه جدید FDA برای کاهش تست حیوانی قابل توجه است، اما دستیابی به این هدف در بازه زمانی سه‌ساله تعیین‌شده، با موانع جدی همراه خواهد بود.

او که سابقه سه دهه فعالیت در صنعت داروسازی و بنیان‌گذاری شرکت شبیه‌سازی زیستی Simcyp را در کارنامه دارد، تأکید می‌کند که اصول «3R» (کاهش، جایگزینی و بهینه‌سازی آزمایش‌های حیوانی) سال‌هاست که به‌عنوان یک هدف اخلاقی و علمی در دنیا مطرح است، اما اکنون با تحولات فناورانه، زمینه تحقق آن فراهم‌تر شده است.

او با اشاره به آمارهای نگران‌کننده می‌گوید: «بیش از ۹۰ درصد از داروهایی که در تست‌های حیوانی ایمن و مؤثر به‌نظر می‌رسند، در آزمایش‌های انسانی به دلیل مسائل ایمنی یا اثربخشی رد می‌شوند.» این ناکارآمدی، همراه با هزینه‌های بالا و محدودیت در دسترسی به برخی حیوانات مانند میمون‌های غیرانسان، لزوم تغییر رویکرد را بیشتر می‌کند.

رستمی‌-هدجگان بر این باور است که مدل‌های پیشرفته شبیه‌سازی انسانی، مانند بایوسیمیولیشن (biosimulation)، می‌توانند مسیر توسعه داروها را ایمن‌تر، سریع‌تر و اقتصادی‌تر کنند. اما در عین حال هشدار می‌دهد که این ابزارها هنوز توانایی جایگزینی کامل مدل‌های حیوانی را ندارند و برای رسیدن به مرحله حذف کامل تست‌های حیوانی، باید سرمایه‌گذاری گسترده و بازنگری‌های مقرراتی جدی انجام شود.

به‌نظر می‌رسد که مسیر به سوی کاهش یا حذف تست‌های حیوانی آغاز شده، اما همان‌طور که رستمی‌-هدجگان تأکید می‌کند، هیچ راه‌حل معجزه‌آسایی برای جایگزینی کامل وجود ندارد و این گذار نیازمند تعامل هوشمندانه میان علم، صنعت و نهادهای قانون‌گذار است.