آمارهای این روزهای کرونایی چقدر به واقعیت نزدیک‌اند

سالم‌خبر: اگر آمار این روزهای کرونایی معتبر ارایه نشود و یا اعتماد از میان رفته باشد، متاسفانه زیان ماجرا برای حكومت بیش از هنگامی است كه آمار واقعی و از منابع معتبر در اختیار قرار گیرد. نمونه‌اش تعداد كسانی است كه در حوادث آبان ماه كشته شدند و هنوز هم آمار رسمی آن عنوان نشده در حالی كه در فضای عمومی و مجازی ارقامی را بیان می‌كنند كه به احتمال قوی متفاوت از واقعیت است.

اكنون نیز این بی‌اعتمادی به آمار كرونا سرایت كرده است و همه گمان می‌كنند كه آمار اعلامی واقعی نیست، لذا برخی از افراد نیز اقدام به مدل‌سازی‌های علمی كرده و از روی آن ارقامی را تخمین زده‌اند. یكی از آخرین این موارد، ارقامی است كه دو تن از پژوهشگران ایرانی در دانشگاه ویرجینیا تك و ام.آی.تی از طریق مدل‌سازی ارایه كرده‌اند كه مطابق آن تا اول فروردین سال ۱۳۹۹، بالغ بر ۹۱۶هزار نفر در كشور به كرونا مبتلا شده‌اند و بالغ بر ۱۵۴۸۵ نفر نیز مرگ‌و‌میر بر اثر ابتلا رخ داده است.

بنده نه جزییات این پژوهش را خوانده‌ام و نه اگر هم بخوانم احتمالاً متوجه كیفیت و چگونگی انجام آن نخواهم شد و اگر هم بشوم، به طور قطع در مقامی نیستم كه بتوانم آن را از منظر كارشناسی نقد كنم. ولی یك چیز دیگر را می‌دانم. اینكه این مدل‌سازی هر چه باشد، باید با واقعیت یكسان یا حتی‌المقدور نزدیك باشد. اكنون ببینیم كه آمار رسمی كشور چه می‌گوید؟

مطابق آمار رسمی در روز اول سال ۱۳۹۹، تعداد تراكمی مبتلایان ۱۹۴۶۶ نفر و تعداد فوتی‌ها ۱۴۳۳ نفر بوده است. به عبارت دیگر تعداد مبتلایان تخمین زده شده حدود ۵۰ برابر و تعداد فوتی‌ها نیز حدود ۱۱برابر اعلام شده است. در مورد تخمین تعداد مبتلایان نظر قطعی نمی‌توان داد. زیرا بسیاری از افراد مبتلا شده به‌ویژه در مراحل اولیه ابتلا به بیماری علایم كمی دارند و اصولاً مراجعه‌ای برای تست نمی‌كنند. آنهایی هم كه مراجعه می‌كنند، تست نمی‌شوند، و توصیه به ماندن در خانه می‌شوند. در هفته‌های اول حتی از بیماران نیز تست گرفته نمی‌شد. به علاوه كیفیت تست‌ها هم به گونه‌ای بود كه در برخی از موارد پاسخ‌ها دقیق نیست، لذا آمار قطعی از مبتلایان نه در ایران كه در هیچ كشور دیگری نیز نمی‌توان ارایه كرد و هیچ‌گاه هم چنین آماری جز از راه تخمین‌های علمی و معتبر مشخص نخواهد شد. و طبعاً سازمان بهداشت جهانی این كار را انجام خواهد داد. 

اما قضیه مرگ‌و‌میر به كلی متفاوت است. هر مرگی باید در جایی ثبت شود. در قبرستانی خاك شود و دیر یا زود نیز جزییات مرگ در دوران این اپیدمی مشخص خواهد شد. آمار مرگ‌و‌میرهای كرونایی را هم می‌توان تا حدی از تفاوت مرگ‌و‌میر سال گذشته با مقطع کرونا به دست آورد. هر چند ممكن است كرونا به عللی برخی از مرگ‌و‌میرها را كمتر كرده باشد، مثل تصادفات جاده‌ای كه طبعاً همه اینها را باید در محاسبات منظور داشت.

به همین علت اعتبار صحت تخمین دو پژوهشگر ایرانی در باره مرگ‌و‌میر كاملاً قابل سنجش است. بنده از طریق برخی از پزشكان و دست‌اندركاران سعی كردم كه ایده‌ای كلی در باره مرگ‌و‌میر در برخی از مناطق كشور كه به صورت حادتری با مسأله كرونا مواجه شدند به دست آورم. با مطالعه وضعیت پیش آمده در كاشان، گلستان و رشت که مناطق حاد بودند می‌توان گفت كه حداكثر تفاوت تعداد مرگ‌و‌میر رسمی با مرگ‌و‌میرهای واقعی ناشی از كرونا و آنفلوانزا، بعید است كه بیش از دو یا سه برابر باشد. به عنوان مثال استان گلستان در شرایط عادی روزانه ۲۵ نفر فوت می‌كردند كه ماهانه ۷۵۰ و سالانه حدود ۹۰۰۰ نفر می‌شود. از این تعداد حدود ۱۵فوتی هر روز در بیمارستان‌های استان رخ می‌داده است و حدود ۱۰ نفر نیز در خانه فوت می‌کردند. در اسفندماه متوسط فوتی‌های روزانه بیمارستانی حدود ۲۵ نفر بوده است. یعنی حداكثر ۳۰۰ نفر در این استان كه یكی از بدترین استان‌های درگیر با كرونا بود در آنجا فوت كرده‌اند. البته این رقم حداكثر است زیرا دلایل دیگری وجود دارد كه در ابتدای شیوع بیماران بیشتری به بیمارستان‌ها می‌آوردند، لذا بخشی از فوتی‌های در خانه به بیمارستان منتقل شدند.

آمار رسمی اعلام شده فوتی‌ها در این استان بیش از نیمی از این رقم است. تقریباً همین نسبت و شاید قدری کمتر برای گیلان و تا حدی كاشان نیز وجود دارد. در كاشان شاید نسبت مذكور به ۲.۵ برابر هم برسد. بنابراین حداكثر تعدادی فوتی‌های ناشی از كرونا در پایان اسفند ماه بسیار بعید است از ۴۰۰۰ نفر بیشتر باشد و این ۴ برابر كمتر از رقم تخمین زده پژوهش مذكور است. البته در ده روز گذشته و به دلیل افزایش تست‌ها و بهبود پروتکل‌های تشخیص، آمار مرگ‌و‌میر رسمی به امار واقعی نزدیکتر شده است.

علت شكاف میان آمار رسمی و رقم واقعی نیز در موضوع چگونگی ثبت آنها است. در ابتدا كرونایی به كسی اطلاق می‌شد كه تست كرونای او مثبت باشد. حالا اگر تست نداده بود یا تست او منفی بود او را در آمار فوتی‌های كرونا محسوب نمی‌كردند، در حالی كه براساس معیارهای كرونایی به خاك سپرده می‌شد. در هر حال مرگ‌و‌میر ناشی از كرونا تا كنون از مرحله تخمین عبور كرده و به واقعیت پیوسته است و هر تخمینی را باید با واقعیت سنجید.

خوشبختانه آمار بستری‌شدگان و نیز مرگ ومیر در مناطق بحرانی اولیه مثل قم، كاشان، رشت، گرگان و... به نحو چشمگیری بهبود یافته و امیدواریم كه این فرآیند ادامه یابد و دچار موج بعدی نشویم، هر چند همه نگران موج دوم هستند.