معجون های معجزه گر معجزه نمی کنند

اجازه بدهید قبل از معرفی "معجون معجزه گر" به یک مقدمه بپردازیم. سرماخوردگی از بیماری‌هایی است که تقریباً هر فردی را گرفتار خود می‌کند. درمان‌های خانگی متعددی برای سرماخوردگی در فرهنگ‌های متفاوت وجود دارد، اما هنوز دارویی که این بیماری شایع را درمان کند، در دست نیست.
شرکت ویروفارما در سال ۲۰۰۳ داده‌های تحقیق درباره دارویی به پلکوناریل را به کمیته مشورتی داروهای ضدویروسی سازمان غذا و داروی آمریکا فرستاد. این شرکت خواستار تأیید پلکوناریل به‌عنوان دارویی برای درمان سرماخوردگی بزرگ‌سالان بود. در آن هنگام این دارو بسیار موردتوجه رسانه‌ها قرار گرفت و از آن به‌عنوان دارویی معجزه‌آسا، ابر دارو، نخستین درمان پزشکی سرماخوردگی و... یاد کردند.
اما شواهد ارائه‌شده نشان می‌داد که این دارو در مقایسه با دارونما سَیر طبیعی و دوره علائم سرماخوردگی را فقط "یک روز" کاهش می‌دهد آنهم زمانی که این دارو در ۲۴ ساعت اول دچار شدن به سرماخوردگی مصرف شود. به‌علاوه بیش از ۳ درصد زنانی که این دارو را به همراه قرص‌های ضدبارداری مصرف می‌کردند، دچار اختلالات قاعدگی شده بودند. همان‌طور که انتظار می‌رفت کمیته مشورتی سازمان غذا و داروی آمریکا درخواست شرکت سازنده برای تأیید این دارو به‌عنوان داروی ضد سرماخوردگی را رد کرد.
اما در مواجهه با چنین گزارش‌هایی چه باید کرد. امروز در رسانه های تصویری و نوشتاری  و شبکه های اجتماعی با انبوهی از این ادعاها موجه هستیم که با توجه به نیاز نسل امروز عمده تمرکز آنها هم بر لاغری و تناسب اندام است، از "معجون های معجزه گر جدید" مختلف گرفته تا "پکیج های لاغری" مختلف و "گیاهان دارویی" و ....
اما واقعیت ماجرا چیست؟ آیا این ادعاها حقیقت دارند؟
پیشرفت‌های پزشکی یک‌شبه رخ نمی‌دهند و معمولاً ماه‌ها و سال‌ها طول می‌کشد تا تحقیقات علمی به نتیجه‌ای مورد تایید دانشمندان یک حیطه مختلف برسد. آزمایش روش درمانی جدید بر روی انسان یا همان کارآزمایی بالینی، شامل مراحلی چندگانه است. اگر خبری که می‌خوانید درباره مراحل ابتدایی چرخه آزمایشی یک درمان جدید برای مثال آزمایش آن بر روی حیوانات است، هنوز ممکن است راه درازی تا قرار گرفتن آن در دسترس عمومی باقی مانده باشد. معمولا قاعده رایج بر این است که "علم" جنجال به راه نمی اندازد، همهمه و اغراق ندارد و افعال قطعی بکار نمی برد، قاعده و رسم علم بر توصیه با احتیاط است و ذات علم این است که قطعیت ندارد و قطعیتی برای چیزی قائل نیست. یادمان نرود که جاروجنجال و همهمه یا کار شیادان است (بخصوص در حیطه های پول ساز) یا "شِبه علم". 
بنابراین به عنوان  یک توصیه کلی، با  مطالبی که پیشرفت‌های جدید در زمینه پزشکی و تغذیه را با اصطلاحات معجزه‌آسا، موفقیت بی‌سابقه، شگفت‌انگیز و... توصیف می‌کنند، با احتیاط برخورد کنید. بهتر است مطالبی که وعده بیان همه اسرار چاقی، سرطان، پیری و .. را می‌دهند، نادیده بگیرید.
حتی در مورد درمان های "مبتنی بر علم" هم اولا عوارض جانبی را هم در نظر بگیرید در ثانی به "اندازه اثر" و هزینه-اثربخشی هم توجه کنید؛ بعنوان مثال پرداخت هزینه 3 برابری برای یک چای یا دمنوش که در تحقیقات دیده شده که "اندازه اثر" آن در کاهش وزن کمتر از 1 کیلوگرم است آنهم برای کلیت آن ماده نه فقط یک برند خاص، آیا توجیه اقتصادی دارد؟
به نظر کارشناسان مستقل توجه کنید. طبیعی است که شرکتی که یک داروی جدید را می‌سازد و پژوهشگرانی که دارند آن را آزمایش می‌کنند، آن را تبلیغ کنند. در این موارد کارشناسان مستقلی که مستقیماً نقشی در این تحقیق نداشته‌اند، ممکن است نظرات بی‌طرفانه‌تری را ابراز کنند.
نکته مهم تر و جدی تر "شیادی" در حوزه علوم پزشکی و تغذیه و بدتر از آن بازی با جان و سلامت مردم  است. در این مورد فقط ذکر این نکته کفایت میکند که به تصدیق مسئولین امر ، عمده محصولات لاغری بی نام و نشان که تحت عنوان "گیاهی" به فروش می رسند و از قضا کاهش وزن آنچنانی هم ایجاد میکنند حاوی "آمفتامین" هستند که یکی از ترکیبات ماده مخدر "شیشه" است.
 
نکته پایانی اینکه برای لاغری و تناسب اندام به دنبال معجون و معجزه نباشید، تاکنون از نظر علمی شناخته شده ترین و سالم ترین و اصولی ترین راه برای کاهش وزن و حفظ تناسب اندام "رژیم غذایی با کالری کاهش یافته همراه با فعالیت بدنی سبک و هوازی" و اصلاح رفتارهای تغذیه ای است .اجازه بدهید قبل از معرفی "معجون معجزه گر" به یک مقدمه بپردازیم. سرماخوردگی از بیماری‌هایی است که تقریباً هر فردی را گرفتار خود می‌کند. درمان‌های خانگی متعددی برای سرماخوردگی در فرهنگ‌های متفاوت وجود دارد، اما هنوز دارویی که این بیماری شایع را درمان کند، در دست نیست.
شرکت ویروفارما در سال ۲۰۰۳ داده‌های تحقیق درباره دارویی به پلکوناریل را به کمیته مشورتی داروهای ضدویروسی سازمان غذا و داروی آمریکا فرستاد. این شرکت خواستار تأیید پلکوناریل به‌عنوان دارویی برای درمان سرماخوردگی بزرگ‌سالان بود. در آن هنگام این دارو بسیار موردتوجه رسانه‌ها قرار گرفت و از آن به‌عنوان دارویی معجزه‌آسا، ابر دارو، نخستین درمان پزشکی سرماخوردگی و... یاد کردند.
اما شواهد ارائه‌شده نشان می‌داد که این دارو در مقایسه با دارونما سَیر طبیعی و دوره علائم سرماخوردگی را فقط "یک روز" کاهش می‌دهد آنهم زمانی که این دارو در ۲۴ ساعت اول دچار شدن به سرماخوردگی مصرف شود. به‌علاوه بیش از ۳ درصد زنانی که این دارو را به همراه قرص‌های ضدبارداری مصرف می‌کردند، دچار اختلالات قاعدگی شده بودند. همان‌طور که انتظار می‌رفت کمیته مشورتی سازمان غذا و داروی آمریکا درخواست شرکت سازنده برای تأیید این دارو به‌عنوان داروی ضد سرماخوردگی را رد کرد.
اما در مواجهه با چنین گزارش‌هایی چه باید کرد. امروز در رسانه های تصویری و نوشتاری  و شبکه های اجتماعی با انبوهی از این ادعاها موجه هستیم که با توجه به نیاز نسل امروز عمده تمرکز آنها هم بر لاغری و تناسب اندام است، از "معجون های معجزه گر جدید" مختلف گرفته تا "پکیج های لاغری" مختلف و "گیاهان دارویی" و ....
اما واقعیت ماجرا چیست؟ آیا این ادعاها حقیقت دارند؟
پیشرفت‌های پزشکی یک‌شبه رخ نمی‌دهند و معمولاً ماه‌ها و سال‌ها طول می‌کشد تا تحقیقات علمی به نتیجه‌ای مورد تایید دانشمندان یک حیطه مختلف برسد. آزمایش روش درمانی جدید بر روی انسان یا همان کارآزمایی بالینی، شامل مراحلی چندگانه است. اگر خبری که می‌خوانید درباره مراحل ابتدایی چرخه آزمایشی یک درمان جدید برای مثال آزمایش آن بر روی حیوانات است، هنوز ممکن است راه درازی تا قرار گرفتن آن در دسترس عمومی باقی مانده باشد. معمولا قاعده رایج بر این است که "علم" جنجال به راه نمی اندازد، همهمه و اغراق ندارد و افعال قطعی بکار نمی برد، قاعده و رسم علم بر توصیه با احتیاط است و ذات علم این است که قطعیت ندارد و قطعیتی برای چیزی قائل نیست. یادمان نرود که جاروجنجال و همهمه یا کار شیادان است (بخصوص در حیطه های پول ساز) یا "شِبه علم". 
بنابراین به عنوان  یک توصیه کلی، با  مطالبی که پیشرفت‌های جدید در زمینه پزشکی و تغذیه را با اصطلاحات معجزه‌آسا، موفقیت بی‌سابقه، شگفت‌انگیز و... توصیف می‌کنند، با احتیاط برخورد کنید. بهتر است مطالبی که وعده بیان همه اسرار چاقی، سرطان، پیری و .. را می‌دهند، نادیده بگیرید.
حتی در مورد درمان های "مبتنی بر علم" هم اولا عوارض جانبی را هم در نظر بگیرید در ثانی به "اندازه اثر" و هزینه-اثربخشی هم توجه کنید؛ بعنوان مثال پرداخت هزینه 3 برابری برای یک چای یا دمنوش که در تحقیقات دیده شده که "اندازه اثر" آن در کاهش وزن کمتر از 1 کیلوگرم است آنهم برای کلیت آن ماده نه فقط یک برند خاص، آیا توجیه اقتصادی دارد؟
به نظر کارشناسان مستقل توجه کنید. طبیعی است که شرکتی که یک داروی جدید را می‌سازد و پژوهشگرانی که دارند آن را آزمایش می‌کنند، آن را تبلیغ کنند. در این موارد کارشناسان مستقلی که مستقیماً نقشی در این تحقیق نداشته‌اند، ممکن است نظرات بی‌طرفانه‌تری را ابراز کنند.
نکته مهم تر و جدی تر "شیادی" در حوزه علوم پزشکی و تغذیه و بدتر از آن بازی با جان و سلامت مردم  است. در این مورد فقط ذکر این نکته کفایت میکند که به تصدیق مسئولین امر ، عمده محصولات لاغری بی نام و نشان که تحت عنوان "گیاهی" به فروش می رسند و از قضا کاهش وزن آنچنانی هم ایجاد میکنند حاوی "آمفتامین" هستند که یکی از ترکیبات ماده مخدر "شیشه" است.
 
نکته پایانی اینکه برای لاغری و تناسب اندام به دنبال معجون و معجزه نباشید، تاکنون از نظر علمی شناخته شده ترین و سالم ترین و اصولی ترین راه برای کاهش وزن و حفظ تناسب اندام "رژیم غذایی با کالری کاهش یافته همراه با فعالیت بدنی سبک و هوازی" و اصلاح رفتارهای تغذیه ای است .
دکتر امراله شریفی
متخصص تغذیه
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی گلستان