علیرضا یکتادوست، عضو کمیسیون قانونی قیمت‌گذاری سازمان غذا و دارو
ایران همچنان در قیمت‌گذاری دارو در روش سنتی متوقف مانده است
مقایسه داروهای پرمصرف در ایران و مجارستان نشان می‌دهد شکاف جدی میان قیمت برند و ژنریک وجود دارد
تاریخ انتشار :
دوشنبه ۷ مهر ۱۴۰۴ ساعت ۱۱:۴۶
کد مطلب : ۱۹۸۲۲
علیرضا یکتادوست، عضو کمیسیون قانونی قیمت‌گذاری سازمان غذا و دارو در نشست نقد و بررسی پیش‌نویس آیین‌نامه قیمت‌گذاری دارو با اشاره به روش‌های مختلف قیمت‌گذاری در جهان گفت: «امروز دو روش اصلی؛ مبتنی بر هزینه (Cost-based) و روش مبتنی بر ارزش (Value-based) برای قیمت‌گذاری دارو وجود دارد. در روش نخست، هزینه تولید شامل مواد، بخشی از R&D و هزینه‌های اداری به اضافه درصدی به‌عنوان سود محاسبه و مبنای قیمت قرار می‌گیرد. این سنتی‌ترین روش است و همچنان در ایران، هند و برخی کشورهای در حال توسعه رواج دارد. تنها کشوری در جهان که بخشی از قیمت‌گذاری خود را هنوز با این روش انجام می‌دهد، ژاپن است.»
او ادامه داد: «روش مبتنی بر ارزش اما کاملاً پیچیده‌تر است و بر پایه اثربخشی دارو و طول عمر بیمار بنا می‌شود. این شیوه نیازمند زیرساخت‌های قوی مطالعات اقتصادی-درمانی است و بیشتر در کشورهایی مانند بریتانیا، استرالیا، ژاپن (برای داروهای نوآورانه)، کره جنوبی و سوئد به کار گرفته می‌شود.»
یکتادوست در توضیح دیگر روش‌ها گفت: «روش External Reference Pricing (ERP) در ۲۳ کشور اروپایی استفاده می‌شود. در این روش قیمت دارو
او به روش Internal Reference Pricing (IRP) نیز اشاره کرد و افزود: «در این روش، داروهای هم‌خانواده یا هم‌کلاس درمانی با یکدیگر مقایسه می‌شوند. داروی گران‌تر باید بخشی از هزینه‌اش را بیمار پرداخت کند. این مدل برای داروهای ژنریک یا بیوسیمیلار هم کاربرد دارد.»
به گفته یکتادوست، روش‌های متنوع دیگری نیز در جهان وجود دارد: «روش مبتنی بر بازار (Market-based) که بیشتر برای داروهای OTC در آمریکا و سوئیس به کار می‌رود، روش‌های تندرینگ (Tendering) و خرید راهبردی برای داروهای پرمصرف و همچنین روش‌های پیشرفته مبتنی بر عملکرد (Outcome-based و Performance-based Pricing) که در آمریکا، آلمان و ایتالیا برای داروهای نوآورانه و پرهزینه استفاده می‌شوند.»
او در جمع‌بندی تأکید کرد: «ایران نیازمند بازنگری جدی در ضوابط قیمت‌گذاری دارو است. ادامه تکیه بر روش سنتی Cost-plus در شرایطی که بسیاری کشورها به سمت ارزش‌گذاری و روش‌های نوین حرکت کرده‌اند، مانع از شفافیت، کارایی و رقابت‌پذیری صنعت دارو خواهد شد.»
یکتادوست با اشاره به مشکلات ساختاری در نظام قیمت‌گذاری دارو گفت: «یکی از روش‌های
او افزود: «مشکل عمده ما این است که در کمیسیون‌های قیمت‌گذاری، اصلاحات دوره‌ای یا به‌موقع انجام نشده و همین باعث عقب‌ماندگی صنعت شده است. در حالی که بسیاری کشورها از ترکیب چند روش استفاده می‌کنند؛ آمریکا سه تا چهار مدل مختلف را همزمان به‌کار می‌گیرد و ژاپن حتی هفت تا هشت روش را برای داروهای مختلف لحاظ می‌کند. انتخاب روش به شرایط بازار، سطح نوآوری و سیاست‌های سلامت هر کشور بستگی دارد.»
یکتادوست تأکید کرد: «روش سنتی کاست‌پلاس (Cost-plus) نمی‌تواند پاسخگوی داروهای نوآورانه و پرهزینه باشد، چون هزینه‌های تحقیق و توسعه (R&D) را به‌درستی منعکس نمی‌کند. شرکتی که ۳۰ یا ۴۰ سال است بدون ارتقای اساسی خطوط تولید داروهای ژنریک قدیمی می‌سازد، نمی‌تواند در یک سطح با شرکتی مقایسه شود که میلیاردها دلار برای نوآوری سرمایه‌گذاری کرده است.»
فاصله قیمت ژنریک و برند در ایران کمتر از استاندارد جهانی است
او با اشاره به تجربه کشورهای اروپایی گفت: «در یونان یا مجارستان سامانه‌های آنلاین وجود
عضو کمیسیون قانونی قیمت‌گذاری سازمان غذا و دارو، ادامه داد: «به عنوان نمونه، بررسی قیمت متفورمین در کشورهای اروپایی نشان می‌دهد فاصله قیمت ژنریک با برند اصلی حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد است. اما در ایران این اختلاف گاهی به کمتر از ۳۰ درصد می‌رسد؛ یعنی داروهای ژنریک ما عملاً بسیار ارزان‌تر از استاندارد جهانی عرضه می‌شوند و این موضوع در درازمدت به زیان صنعت خواهد بود.»
یکتادوست خاطرنشان کرد: «راه‌حل عبور از این وضعیت، تدوین یک نظام چندلایه، پویا و مبتنی بر شفافیت است که هم به بیماران دسترسی عادلانه بدهد و هم صنعت را از مسیر فرسایشی فعلی نجات دهد. خوشبختانه در ضوابط جدید ردپای این نگاه دیده می‌شود و امیدواریم در آینده نزدیک به سمت اصلاحات جدی حرکت کنیم.»
او با اشاره
یکتادوست با ارائه نمونه‌های متعدد ادامه داد: «در داروهای پرمصرف، نسبت قیمت ژنریک به برند در جهان حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد است. در ایران اما این نسبت گاهی به ۲۰ تا ۳۰ درصد هم می‌رسد. این یعنی داروهای ژنریک ما به‌شکل غیرواقعی ارزان‌تر از استاندارد جهانی فروخته می‌شوند.»
او درباره داروهای بیولوژیک هم توضیح داد: «در کمیسیون‌های دارویی اخیر، برخی داروهای بایوتک جدید با قیمت ۶۰ تا ۸۰ درصد برند اصلی وارد فهرست می‌شوند، اما در مواردی به دلیل نیاز بالای کشور، حتی با همان قیمت برند تصویب شده‌اند. این نشان می‌دهد که فشار نیاز داخلی و محدودیت‌های تولید بومی، گاهی موجب می‌شود سیاست‌گذار از قواعد مرسوم قیمت‌گذاری عبور کند.»
یکتادوست در پایان تأکید کرد: «محاسبات من بر اساس میانگین قیمت‌ها نشان می‌دهد که در بسیاری از داروهای پرمصرف، از آنتی‌بیوتیک‌ها گرفته تا داروهای هورمونی، ایران فاصله‌ای فاحش با الگوهای جهانی دارد. این وضعیت نه تنها به صنعت آسیب می‌زند، بلکه در بلندمدت می‌تواند تعادل میان نوآوری و تولید داخلی را مختل کند. اصلاح این نظام قیمت‌گذاری ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است.»
