پروانه صادقی‌مقدم، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران مجتمع بیمارستانی امام خمینی و رئیس مرکز تحقیقات شیر مادر در گفت‌وگو با سالم‌خبر:
داروها و واکسن‌های پیشگیری RSV و آنفلوانزا بیمه نیستند و دسترسی مردم محدود است
تاریخ انتشار :
چهارشنبه ۱۲ شهريور ۱۴۰۴ ساعت ۱۳:۰۸
کد مطلب : ۱۹۶۵۰
تیتر/ همه شیرخواران هر سال در معرض خطر ابتلا به RSV قرار دارند دسترسی همگانی به دارو در سراسر کشور ضروری است
سالم‌خبر: ویروس سنسیشیال تنفسی RSV در حالی هر سال تقریباً همه شیرخواران کشور را درگیر و مبتلا می‌کند که در آستانه ورود به فصول پاییز و زمستان ضرورت آمادگی، تامین و توزیع عادلانه داروهای پیشگیرانه این بیماری را پررنگ و به مسوولان گوشزد می‌کند.
پروانه صادقی‌مقدم، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران مجتمع بیمارستانی امام خمینی در گفت‌وگو با سالم‌خبر اظهار داشت: تقریباً تمام کودکان زیر دو سال دست‌کم یک بار با این ویروس درگیر می‌شوند. با این حال، در کشورهایی که تراکم جمعیت بیشتر است و تماس نزدیک افراد بیشتر اتفاق می‌افتد، ابتلا نیز شایع‌تر است. ویروس سنسیشیال تنفسی (RSV) یکی از شایع‌ترین عوامل عفونت‌های تنفسی در کودکان است، اما آنچه این ویروس را نگران‌کننده می‌کند، شدت بالای بیماری در نوزادان پرخطر به‌ویژه نوزادان نارس یا دارای بیماری‌های زمینه‌ای است.
وی افزود: دلیل اصلی خطرناک بودن RSV در این گروه به ویژگی‌های جسمی و ایمنی آن‌ها بازمی‌گردد. قطر مجاری تنفسی در نوزادان کوچک‌تر است و همین موضوع باعث می‌شود شدت علائم در آن‌ها بیشتر از کودکان بزرگ‌تر بروز کند. از سوی دیگر، سیستم ایمنی نوزادان هنوز کامل نشده و در نوزادان نارس ریه‌ها به تکامل کافی نرسیده‌اند. به همین دلیل، یک عفونت ویروسی که در کودکان بزرگ‌تر شبیه یک سرماخوردگی خفیف ظاهر می‌شود، می‌تواند در نوزادان کوچک یا نارس به بیماری شدید و تهدیدکننده زندگی تبدیل شود.
صادقی مقدم همچنین با اشاره به علائم اولیه این بیماری که معمولاً شبیه سرماخوردگی بروز می‌کند، افزود: این علائم آبریزش بینی، تب خفیف و بی‌حالی است که در کودکان بزرگ‌تر طی دو تا سه روز بهبود می‌یابد. اما در نوزادان پرخطر، مانند نارس‌ها، کودکان با بیماری‌های قلبی یا ضعف سیستم ایمنی، پس از چند روز علائم شدیدتری ظاهر می‌شود. این علائم شامل سرفه‌های شدید، خس‌خس سینه، تنگی نفس
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران تصریح کرد: در سطح جهانی، کشورهایی با سطح بهداشت بالاتر و نظام سلامت پیشرفته‌تر برای گروه‌های پرخطر علاوه بر اقدامات ساده مانند شست‌وشوی دست‌ها، محدود کردن حضور نوزادان در تجمع‌ها و جداسازی هنگام بیماری از واکسن ویا داروهای پیشگیرانه هم استفاده می‌کنند. واکسن به مادران باردار در سه ماه آخر بارداری تجویز می شود تا سبب ایجاد ایمنی در برابر بیماری در ماههای اول زندگی شود.داروها نیز درشروع فصل‌های سرد سال تجویز می‌شوند تا از ابتلا یا شدت بیماری جلوگیری کنند.اگرچه واکسن برای این بیماری را هنوز نداریم ولی خوشبختانه دارو برای پیشگیری از ابتلای شیرخواران به بیماری شدید دربازار ایران وجود دارد و برای شیرخواران پرخطر قابل تجویز است.
وی در پاسخ به وضعیت تامین داروها و دسترسی بیماران به آن تأکید کرد: در حال حاضر، آنچه در دسترس داریم بیشتر داروهای پیشگیرانه است. داروی جدیدتر نیرسویمب هنوز در ایران موجود نیست، اما شکل دیگر آن بنام پالیویزوماب در دسترس است و در صورتی که پزشک تشخیص دهد وضعیت کودک پرخطر است، می‌تواند آن را تجویز کند. این داروها هنوز تحت پوشش بیمه نیستند و فقط در داروخانه‌های شهرهای بزرگ در دسترس قرار دارند و به طور قطع و یقین سیاست‌های فوری برای آمادگی، تأمین و توزیع به‌موقع در سراسر کشورباید مورد اجرا قرار گیرد.
صادقی مقدم تصریح کرد: در زمینه درمان، باید گفت درمان اختصاصی موثری برای RSV وجود ندارد. در صورت بروز علائم شدید، کودک معمولاً در بیمارستان بستری می‌شود و تحت درمان‌های حمایتی خواهد بود چرا که بسیاری از نوزادان به دلیل مشکل تنفسی نمی‌توانند به‌خوبی شیر بخورند. در نهایت، بدن کودک باید خود بر ویروس غلبه کند.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا ایران در زمینه دستورالعمل‌های پیشگیری و درمان RSV همگام
داروهای پیشگیری و واکسن های خاص؛ بیمه نیستند، دسترسی محدود است
به گفته صادقی مقدم، واکسن‌های خاص مثل واکسن انفلونزا و بسیاری از داروهایی که در زمینه پیشگیری و درمان بیماری‌های تنفسی نوزادان وجود دارد، تحت پوشش بیمه نیستند یا در مناطقی که بیمه آن‌ها را پوشش می‌دهد، در عمل در دسترس مردم قرار ندارند. خانواده‌ها در چنین شرایطی ناچارند این داروها را از طریق بازار آزاد تهیه کنند؛ اقدامی که به دلیل قیمت بالا برای بسیاری از خانواده‌ها دشوار است.
وی ادامه داد: مشکلات ناشی از تحریم‌ها و کمبودهای اخیر نیز بر این بحران افزوده است. به گفته پزشکان، حتی داروهای ساده‌ای مانند شربت آموکسی‌سیلین گاهی در بازار کمیاب می‌شود و بیماران مجبورند برای تهیه آن به روش‌های غیررسمی یا داروخانه‌های آزاد مراجعه کنند. این وضعیت باعث می‌شود داروهایی که رسماً در پوشش بیمه قرار دارند نیز در عمل با قیمت آزاد به دست مردم برسند.
وی افزود: در کنار داروهای پیشگیرانه علیه ویروس سینسیشیال تنفسی که عمدتاً بر پایه آنتی‌بادی‌های مونوکلونال طراحی شده‌اند، واکسن آنفلوآنزا نیز برای جلوگیری از ابتلا به این بیماری عنوان یک ابزار مکمل در برخی گروه‌های خاص در معرض خطر، اهمیت ویژه‌ای دارد.
ویروس سنسیشیال تنفسی (RSV)؛ چرا نوزادان پرخطر نیاز به مراقبت ویژه دارند؟
وی در پاسخ به این پرسش که آیا آمار تفکیکی از میزان شیوع RSV در شهرها یا استان‌های مختلف کشور وجود
به گفته وی در نوزادان پرخطر مثل کودکان نارس، بیماران با نقص ایمنی یا مبتلایان به بیماری‌های قلبی مادرزادی، مهم‌ترین اقدام، به تعویق انداختن ابتلا در سال‌ها و ماههای نخست زندگی است. رعایت اقدامات ساده پیشگیرانه مانند شست‌وشوی مرتب دست‌ها، پرهیز از حضور نوزاد در تجمعات و در صورت لزوم استفاده از داروهای پیشگیرانه، کمک می‌کند تا مجاری تنفسی و سیستم ایمنی کودک فرصت رشد و تکامل بیشتری پیدا کند. در این صورت اگر ابتلا رخ دهد، علائم خفیف‌تر خواهد بود.
ویروس سنسیشیال تنفسی؛ ضرورت احتیاط حتی در برابر علائم خفیف سرماخوردگی
صادقی مقدم تاکید کرد که در مواجهه با نوزادان پرخطر، حتی علائم خفیف سرماخوردگی در بزرگسالان باید جدی گرفته شود. بسیاری از بزرگسالان ممکن است علائمی مانند عطسه یا آبریزش بینی خفیف را به حساب آلرژی یا حساسیت بگذارند، در حالی که همین علائم می‌تواند نشانه عفونت ویروس سنسیشیال تنفسی (RSV) باشد. به همین دلیل توصیه می‌شود اگر فردی هرگونه علامت خفیف شبیه سرماخوردگی دارد، از تماس نزدیک با نوزادان خودداری کند. چرا که ویروسی که در بزرگسالان تنها موجب علائمی جزئی می‌شود، می‌تواند در نوزادان پرخطر به بیماری شدید و تهدیدکننده تبدیل شود.
وی افزود: برای پیشگیری از انتقال بیماری میان افراد خانواده نیز نکات ساده‌ای باید رعایت شود؛ از جمله نبوسیدن نوزادان مبتلا به علائم سرماخوردگی و شست‌وشوی دقیق دست‌ها پس از تماس با کودک بیمار. والدین باید توجه داشته باشند که نوزادان پرخطر مانند شیرخواران زیر یک‌سال، نوزادان نارس یا کودکانی با بیماری‌های قلبی و زمینه‌ای بهتر است در فصول پاییز و زمستان به مهمانی‌ها و تجمع‌های شلوغ برده نشوند. یکی از هشدارهای مهم پزشکان به والدینی است که پس از ترخیص نوزاد نارس از بیمارستان، جشن و مهمانی خانوادگی می‌گیرند. به گفته متخصصان، «این کودکان که تازه از بستری طولانی‌مدت رهایی یافته‌اند، در معرض خطر عفونت مجدد قرار دارند و متأسفانه گاهی دوباره به دلیل
صادقی مقدم ادامه داد: تهویه مناسب محیط خانه، پرهیز از تماس نوزاد با افراد زیاد، و اجتناب از قرار گرفتن در معرض دود سیگار نیز از جمله اقداماتی است که می‌تواند خطر ابتلا را کاهش دهد. دود سیگار علاوه بر افزایش احتمال انتقال بیماری، حساسیت ریه‌ها را تشدید می‌کند و خطر عفونت را بالا می‌برد.
وی گفت: در مورد نوزادان پرخطر مانند نارس‌ها یا شیرخواران با بیماری‌های قلبی، داروهای پیشگیرانه نظیر پالیوی‌زومب (Palivizumab) می‌تواند برای جلوگیری از ابتلا به کار رود.
داروهای پیشگیری؛ برای چه نوزادانی توصیه می‌شود؟
صادقی مقدم تأکید کرد: تجویز داروهای پیشگیرانه برای ویروس سنسیشیال تنفسی (RSV) در همه شیرخواران ضرورتی ندارد. در واقع، استفاده از این داروها تنها برای گروه پرخطر توصیه می‌شود؛ یعنی شیرخوارانی که نارس به دنیا آمده‌اند یا دارای بیماری‌های زمینه‌ای هستند. در مقابل، برای نوزادانی که در زمان طبیعی متولد می‌شوند، وزن مناسب دارند و سیستم ایمنی آن‌ها مشکلی ندارد، پیش‌بینی می‌شود بیماری ناشی از RSV به حدی شدید نباشد که تهدیدکننده حیات باشد. با این حال، حتی در این گروه نیز رعایت احتیاطات عمومی مانند شست‌وشوی مداوم دست‌ها، جلوگیری از تماس افراد بیمار با شیرخواران، و پرهیز از حضور در تجمعات شلوغ به‌ویژه در فصل‌های پاییز و زمستان توصیه می‌شود.
نقش شیر مادر در پیشگیری
صادقی‌مقدم در پایان یک توصیه عمومی و مهم برای خانواده‌ها مطرح کرد: با توجه به محدودیت‌های موجود در دسترسی به دارو و امکانات بهداشتی درمانی در کشور، تغذیه با شیر مادر نقش کلیدی در تقویت ایمنی نوزاد دارد. شیر مادر می‌تواند حتی در نوزادان نارس هم به کاهش شدت بیماری‌های ویروسی کمک کند. مادران طی زندگی خود با بسیاری از این ویروس‌ها مواجه شده‌اند و بخشی از آنتی‌بادی‌ها و مواد ایمنی‌بخش از طریق شیر به کودک منتقل می‌شود. این یکی از ساده‌ترین و مؤثرترین شیوه‌ها برای محافظت از نوزاد در برابر عفونت‌های شدید تنفسی است.
