رضا ملک‌زاده، وزیر اسبق بهداشت و درمان:(بخش دوم)
ورود و ادغام طب سنتی در دانشگاه، خیانت به علم پزشکی است
تاریخ انتشار :
جمعه ۲۷ تير ۱۴۰۴ ساعت ۱۵:۵۴
کد مطلب : ۱۹۲۶۰
رضا ملک‌زاده، استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران و رئیس پژوهشکده گوارش و کبد در نخستین نشست «شبه‌علم در پزشکی و خطرات آن برای سلامتی» در محل سازمان نظام پزشکی با اشاره به رشد سلامتکده‌های سنتی گفت: «در این مراکز، روش‌هایی چون حجامت، بادکش، زالو درمانی، و حتی ماساژ درمانی به‌عنوان درمان رسمی آموزش داده می‌شود؛ در حالی که تاکنون حتی یک سند علمی معتبر مبنی بر اثرگذاری این روش‌ها وجود ندارد.»
به گفته ملک‌زاده، «بخشی عظیم از وقت و انرژی جامعه علمی، در سال‌های اخیر صرف مبارزه با شبه‌علم شده است؛ پدیده‌ای که نه‌تنها در ایران، بلکه در سراسر جهان گریبانگیر نظام سلامت شده و به‌ویژه در دوره پاندمی کرونا، چهره واقعی‌اش را نشان داد.»
او یادآور شد: «در کشور ما نیز، هم‌زمان با شیوع کرونا، ادعاهای عجیبی درباره درمان این بیماری مطرح شد؛ بدون هیچ پشتوانه علمی یا مستند تجربی. نکته تأسف‌برانگیز آنکه برخی از این افراد، برای جلب اعتماد عمومی، به‌نادرست به سازمان جهانی بهداشت (WHO) استناد کردند.»
به گفته
او تأکید کرد: «اصل ماجرا این است که بسیاری از عناصر مفید طب سنتی، در طول سال‌ها غربال شده، آزمون پس داده و در قالب داروهای استاندارد به طب جدید وارد شده‌اند. این مسیر، یک روند علمی و مبتنی بر شواهد است، نه ادعاهای شفاهی و غیرقابل اثبات.»
به گفته ملک‌زاده، «مبارزه با شبه‌علم دشوار است؛ چراکه باور به آن اغلب ریشه در تعصب، دوگماتیسم و مقاومت در برابر نقد علمی دارد. کسانی که آن را تبلیغ می‌کنند، نه تنها به شواهد علمی بی‌اعتنا هستند، بلکه هیچ‌گاه پذیرای گفت‌وگوی منطقی نیز نیستند.»
او با اشاره به تاریخ علم پزشکی گفت: «آنچه امروز به عنوان پزشکی مدرن در اختیار ماست، حاصل قرن‌ها تحقیق، کار شبانه‌روزی و فداکاری هزاران دانشمند از سراسر جهان است. و چه نیکوست که این چهره‌های فراموش‌شده را به نسل جوان معرفی کنیم، تا بدانند پزشکی محصول زحمت، نه شعار و تعصب، است.»
او یادآوری کرد: «یک قرن پیش، زمانی‌که طب سنتی تنها گزینه درمانی بود، امید به زندگی در بدو تولد تنها حدود ۴۰ سال بود. بیشتر مردم از بیماری‌های عفونی جان خود را از دست می‌دادند؛ بیماری‌هایی که امروز به مدد واکسیناسیون و پیشرفت‌های علمی، کنترل شده‌اند. حال آنکه امروز در ایران، امید
ملک‌زاده افزود: «باید پرسید: اگر دانشمندان بزرگی چون ابن‌سینا، محمد بن زکریای رازی یا سید اسماعیل جرجانی امروز در قید حیات بودند، چه می‌کردند؟ بی‌تردید آن‌ها نیز، همچون دانشمندان امروزی، راه علم و تحقیق را در پیش می‌گرفتند.»
او با انتقاد از ورود محتوای طب سنتی به آموزش پزشکی، گفت: «متأسفانه امروز در کتب درسی برخی دانشکده‌های پزشکی، محتوایی از این متون هزارساله گنجانده شده است؛ بدون توجه به آنکه بخش بزرگی از آن مطالب با دانش روز تطابق ندارد و گاه حتی آشکارا نادرست است. این اقدام نه‌تنها از منظر علمی نگران‌کننده است، بلکه از نظر اخلاقی نیز ظلم به همان بزرگان محسوب می‌شود که در زمان خود، نماد خردورزی و تفکر انتقادی بودند.»
ملک‌زاده تصریح کرد: «در علم، هیچ ادعایی نباید بدون تحقیق و بررسی پذیرفته شود. هر نظریه و هر دارویی باید مورد آزمون قرار گیرد، شواهد علمی پشتوانه‌اش باشد و اثرگذاری‌اش در مطالعات متعدد به اثبات برسد. این در حالی است که امروز برخی افراد، بی‌آنکه کوچک‌ترین مطالعه‌ای انجام دهند، نسخه‌ای تجویز می‌کنند و می‌گویند: این دارو برای این بیماری خوب است. این رویکرد، نه‌تنها غیراخلاقی، بلکه خطرناک و ضدعلم است.»
او گفت: «همین وضعیت، یکی از دانشگاه‌های معتبر کشور دانشگاه علوم پزشکی شیراز را به حاشیه رانده و شأن علمی آن را تضعیف کرده است.»
ملک‌زاده
او تأکید کرد: «در برابر گسترش شواهد علمی طی سه دهه اخیر، ما در کشور خود، هیچ شاهد و سند معتبری در تأیید مبانی طب قدیم – از ارکان و امزجه گرفته تا اخلاط و اعضا – در اختیار نداریم. حتی یک مطالعه در تأیید اثربخشی این روش‌ها وجود ندارد.»
او یادآور شد: «پزشکی مدرن امروز، وارد مرحله‌ای انقلابی شده است. با شناسایی کامل ژنوم انسانی، دانش پزشکی به سمت تشخیص‌ها و درمان‌های کاملاً شخصی‌سازی‌شده – موسوم به پزشکی دقیق – پیش می‌رود. ما در ایران نیز توانمندی ورود به این حوزه را داریم.»
او گفت: «در مطالعه‌ای در گلستان، با بررسی DNA موجود در ادرار بیماران، توانستیم ارتباطی میان برخی نشانگرهای ژنتیکی و ابتلا به سرطان مری را شناسایی کنیم.»
ملک‌زاده تأکید کرد: «جای تأسف است که به جای تمرکز بر گسترش زیرساخت‌های علم نوین، وقت و بودجه کشور صرف بازتولید ادعاهایی هزارساله می‌شود که نه‌تنها اثربخش نیستند، بلکه مانعی جدی در برابر پیشرفت پزشکی کشور به شمار می‌روند.»
او سپس افزود: «ما در کشور توانستیم ژنوم تمام نژادهای ایرانی را بررسی کنیم؛ این پروژه عظیم ملی با حمایت وزارت بهداشت و توسط یک تیم قوی از متخصصان ژنتیک اجرا شد. این دستاورد بزرگ، مقدمه‌ای است برای ورود ایران به عرصه درمان‌های نوین ژنتیکی.»
ملک‌زاده
او هشدار داد: «ما نمی‌توانیم با نسخه‌های هزار سال پیش که حتی نمی‌دانیم حاوی چه ترکیبی هستند، پاسخگوی بحران‌های امروز سلامت باشیم.»
او با انتقاد از تأثیر ساختاری این روند گفت: «ورود طب سنتی به دانشگاه‌ها نه‌تنها به افت علمی دانشگاه‌ها منجر شد، بلکه باعث مهاجرت بسیاری از پزشکان و پژوهشگران نخبه شد. وقتی یک باور ضدعلم به رسمیت شناخته شود، دیگر امیدی به رشد علمی باقی نمی‌ماند.»
ملک‌زاده در پایان گفت: «اگر می‌خواهیم با قدرت‌هایی مانند اسرائیل مقابله کنیم، نه با شعار، بلکه باید از نظر علمی قدرتمند شویم. مثال بارز آن در حوزه دفاعی است؛ پیشرفت موشکی ایران که نتیجه یک کار علمی پیگیر در سپاه پاسداران بود، توانست معادله قدرت را تغییر دهد. این نشان می‌دهد که حتی در شرایط تحریم و فشار هم، علم می‌تواند برگ برنده باشد.»
او پیشنهاد داد: «ما باید با فعالان طب سنتی وارد گفت‌وگو شویم، متقاعدشان کنیم که به مسیر علم بازگردند. واحدهای غیرعلمی و غیرمستند را که صرفاً موجب آبروریزی برای نظام سلامت کشور شده‌اند، تعطیل کنیم و دوباره دانشگاه‌های علوم پزشکی را به مسیر علم مبتنی بر شواهد بازگردانیم.»
