خلع سلاح تجاری دارو با مکانیسم ماشه

 سالم‌خبر: با فعال‌سازی مکانیزم ماشه و بازگشت خودکار تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران، نگرانی‌ها درباره تاب‌آوری بخش‌های حساس اقتصاد ایران افزایش یافته است. در میان همه صنایع، صنعت دارو جایگاهی استراتژیک و غیرقابل جایگزین دارد؛ صنعتی که نه‌تنها با سلامت عمومی گره خورده، بلکه بیش از بسیاری از حوزه‌های دیگر، به زنجیره‌های بین‌المللی تأمین و همکاری‌های مالی فرامرزی وابسته است.

مجتبی بوربور، نایب‌رئیس اتحادیه واردکنندگان دارو، در گفت‌وگو با سالم‌خبر با نگاهی به وضعیت فعلی این صنعت، از فرسایش زیرساخت‌ها، کاهش سطح همکاری‌های بین‌المللی و آسیب‌پذیری زنجیره تأمین دارو در ایران سخن گفته است؛ هشدارهایی که در صورت بی‌توجهی، ممکن است هزینه‌های آن نه‌فقط اقتصادی، بلکه انسانی باشد.

وی با اشاره به اثرات مستقیم تحریم‌ها بر تبادلات مالی و تجاری می‌گوید: «با اختلال در تبادلات، عملاً ما دچار نوعی خلع سلاح می‌شویم. مشکلات انتقال کالا و ارز، به‌ویژه در حوزه دارو، احتمالاً بیشتر هم خواهد شد، چراکه با فرآیندهای پیچیده و زمان‌بری طرف هستیم.»

بوربور تأکید می‌کند که صنعت دارو از منظر ساختار تولیدی نیز آسیب‌پذیر است و می گوید: «تاثیر دوم تحریم‌ها بر پایداری تامین دارو این است که در دوره‌ای طولانی، به‌روزرسانی در تکنولوژی و ماشین‌آلات انجام نمی‌شود. این یک عامل محدودکننده جدی است که در بلندمدت به چرخه پایدار تأمین دارو لطمه می‌زند.»

وی همچنین به تأثیر نرخ ارز بر بازار دارو اشاره دارد و می‌افزاید: «افزایش نرخ ارز به‌طور مستقیم روی قیمت تمام‌شده کالا اثر گذاشته است. این موضوع یکی از دلایلی است که باعث شده صنعت دارو فشار بیشتری را تجربه کند.»

از نگاه نایب‌رئیس اتحادیه واردکنندگان دارو، تاب‌آوری این صنعت نسبت به گذشته کاهش یافته است: «در سال ۹۶، یعنی یک سال قبل از آغاز موج جدید تحریم‌ها، وضعیت زیرساخت‌ها بسیار بهتر بود. اما از آن زمان تاکنون، سرمایه‌گذاری مؤثری در این حوزه، به‌ویژه در بخش دولتی، انجام نشده. زیرساخت‌ها باید به‌روز می‌شدند؛ چه در حوزه تکنولوژی، چه توان مالی، چه ماشین‌آلات و چه منابع انسانی. اما این اتفاق نیفتاده و باعث شده از ظرفیت‌های قبلی استفاده کنیم بدون اینکه آن‌ها را تقویت یا بهینه کنیم.»

وی ادامه می‌دهد: «در سال‌های اخیر، سطح همکاری شرکت‌ها و کشورهایی که طرف تجاری ما بودند کاهش یافته. فشار تحریم‌ها، به‌ویژه در حوزه مالی، تمایل به همکاری را کمتر کرده. همین مسئله روی توان ما در تأمین پایدار اثر منفی گذاشته است.»

در پاسخ به دیدگاهی که معتقد است ایران در برابر تحریم‌ها واکسینه شده، بوربور صراحتاً می‌گوید: «اینکه ما واکسینه شده‌ایم و تحریم‌ها دیگر تأثیر ندارند، با واقعیت همخوانی ندارد. این حرف‌ها بیشتر شبیه اظهارنظر درباره یک کشور یا دنیای دیگر است، نه وضعیت فعلی ما.»

به طور کلی می‌توان گفت که تاب‌آوری صنعت دارو، پس از سال‌ها فشار و فرسایش، دیگر به‌سادگی گذشته نیست. عدم سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، وابستگی به واردات تجهیزات و مواد اولیه، و همزمان کاهش دسترسی به منابع مالی بین‌المللی، این صنعت را در موقعیتی قرار داده که هر شوک خارجی می‌تواند آن را دچار اختلالی جدی کند. در چنین شرایطی، اگر سازوکار ماشه فعال شود و تحریم‌ها به‌صورت خودکار بازگردند، انتظار اینکه زنجیره تأمین دارو بدون آسیب باقی بماند، خوش‌بینانه خواهد بود. شواهد نشان می‌دهد که نه‌تنها واکسینه نشده‌ایم، بلکه بدن صنعت دارو ممکن است در برابر موج جدید فشارها، ضعیف‌تر از همیشه عمل کند.