سالم‌خبر: صادرات دارو طی دو سال اخیر از 130 میلیون دلار کاهش یافته و به کمتر از ۷۰ میلیون دلار رسیده است.

سالم‌خبر: صادرات دارو طی دو سال اخیر از 130 میلیون دلار کاهش یافته و به کمتر از ۷۰ میلیون دلار رسیده است.

محمد صفاریون، مدیرعامل یک شرکت دارویی با بیان این مطلب افزود: صادرات داروهای ایرانی طی سال‌های اخیر روند کاهشی داشته، آن هم درحالی‌که محصولات کشورمان با توجه به پارامتر کیفیت و تنوع به‌ویژه درباره داروهای شیمیایی، پرخطر و بیولوژیک، توانمندی صادراتی بالایی دارند.

وی ادامه داد: البته صنعت دارو در چندسال گذشته در حد بضاعت خودش صادرات را انجام داده، اما این روند رو به کاهش است. درحالی‌که در سال‌های قبل این عدد به ۱۳۰ میلیون دلار هم می‌رسید، اکنون حدود ۶۰ تا ۷۰ میلیون دلار است. نیمی از این صادرات هم محصولات بیولوژیک هستند، چراکه توانمندی خوبی در تولید این داروها داریم.»‌

صفاریان یکی از موانع صادرات محصولات دارویی را  تنگنای اقتصادی می‌داند: «به‌هرحال زمانی که کشور در چنین وضعیتی - چه از داخل و چه از نظر مبادلات بین‌المللی - قرار می‌گیرد، صادرات هم دچار مشکل می‌شود. البته سیاستگذاری‌هایی که دولت در این باره انجام می‌دهد هم مزید بر علت است. قواعد و سازوکارهایی که برای صدور مجوزهای صادراتی وضع می‌شود، چالش‌ها را افزایش می‌دهد. آنها برای تولیدکننده تعهداتی ازجمله ذخیره استراتژیک کل کشور را به‌مدت چندماه شرط می‌کنند و این تعهد باعث می‌شود که فرصت‌های صادراتی برای تامین کالا، مواد اولیه، تامین نقدینگی و سرمایه در گردش شرکت‌ها از دست برود. همچنین با توجه به تورم و افزایش سربار تولید، نگهداشت بالای این مقدار محصول، هزینه‌های بالایی دارد و گاهی امکانپذیر هم نیست.»

او ادامه می‌دهد: «ازسوی‌دیگر به دلیل تعهداتی که دولت از صادرکننده برای بازگشت پول می‌گیرد، تمایل صادرکنندگان کمتر می‌شود، آن هم درحالی‌که در مناقصات کشورهای خارجی ممکن است بازگشت پول فروش دارو چالش‌هایی داشته باشد یا زمان آن به تاخیر بیفتد. این مسئله با توجه به جرائمی که بانک مرکزی برای بازگشت ارز صادراتی به کشور در نظر می‌گیرد، شرکت‌ها را دچار چالش می‌کند.»

به گفته صفاریان، حوزه صادرات دارو خلاف سایر کالاهای صادراتی، قواعد و شرایط بسیار سخت‌تری دارد:‌ «سطوح این قواعد در کشورهای مختلف، متفاوت است، به همین دلیل همسان‌سازی قواعد داخل کشور و تولید داخل با قواعد کشور مقصد صادراتی، زمانبر است و حجم مذاکرات و رفت‌وآمدهای سندی، فرآیند صادرات را نسبت به سایر کالاهای دیگر طولانی‌تر می‌کند.»‌

او درباره اینکه آیا چنین قواعد سختگیرانه‌ای در داخل کشور یا ازسوی کشورهای خارجی منجر به کاهش سهم ایران از بازار دارویی جهان شده، می‌گوید: «بله. با توجه به مواردی که گفته شد، سهم ایران در بازار دارویی جهان اصلا قابل‌توجه نیست. البته سیاست‌های پذیرفته‌شده بین دو کشور هم مطرح است. متولی ثبت دارو، دولت‌ها و سازمان‌های غذا و دارو هستند. دارو قبل از کسب مجوز صادرات، باید مراحلی از نظر ثبت قانونی را طی کند و دولت‌ می‌تواند این مسئله را تسریع کند. کشورهای مقصد هم باید سطح کیفی مورد تایید سازمان غذا و داروی ایران و مطالعات بالینی که در کشورمان در حال انجام است را بپذیرند. همین پذیرش، سرعت ثبت و صدور دارو را به‌ویژه در کشورهای همسایه، افزایش می‌دهد.»

 به گفته این فعال دارو، سطوح کیفی موردپذیرش از نظر قوانین (سطح کیفی خود دارو، سطح کیفی اسناد پشتیبان تولید دارو و شیوه تایید و توسعه و تحقیق یک دارو)، در کشورهای مختلف متفاوت و پیچیده است و اگر همه تولیدکنندگان داخلی با رویکرد صادرات‌ به کشورهای با قوانین سخت‌تر، مراحل تحقیق و تولید دارو را طی کرده باشند، کار آسان‌تری برای کسب مجوزهای صادراتی خواهند داشت: «در برخی موارد غفلت تولیدکننده داخلی از این موضوع، منجر به زمان‌بر و هزینه‌بر شدن روند صادرات می‌شود. اگر تولید داخل با دید بلندمدت و با هدف صادرات صورت بگیرد، در این صورت پس از ورود به بازار داخلی کشور، به‌راحتی صادرات هم میسر می‌شود و نیاز به بازنگری در پرونده‌ها و روش‌های تولید برای کسب مجوزهای صادراتی نیست.»‌ البته او تاکید می‌کند که با وجود تمام این موارد، داروهای ایرانی، ظرفیت صادراتی خوبی دارند و حتی اگر نخواهیم تغییر عمده‌ای در سازوکارهای قانونی و سطوح کیفی محصولات ایجاد کنیم، این پتانسیل وجود دارد که صادرات تا ۲۰۰ میلیون دلار در سال هم افزایش پیدا کند.

از تکنولوژی دنیا عقبیم
چنین مشکلاتی، بازار منطقه و حتی دیگر کشورهای دنیا را از دست تولیدکنندگان ایرانی خارج کرده و حالا حتی همسایگان ایران هم بخش‌عمده داروهای مورد نیازشان را از کشورهایی مثل ترکیه تامین می‌کنند و حتی کشورمان از چرخه رقابت با کشورهایی ازجمله چین، هند و ترکیه هم بازمانده است.

صفاریان دراین‌باره هم بیان می‌کند:‌ «بخشی از این مسئله به‌دلیل گستردگی جمعیت کشورهای چین و هند و بخشی دیگر هم به‌دلیل مراودات بین‌المللی این کشورهاست. استفاده از دانش و تجربه شرکت‌های چندملیتی، برای توسعه‌فردی فعالان این حوزه ضرورت دارد اما در میان نسلی که اکنون تولید دارو در کشور را برعهده دارند، افرادی که تجربه تولید در شرکت‌های چندملیتی و با تکنولوژی به‌روز را داشته باشند، کم است. این باعث می‌شود که ما مبتنی بر دانش و تجربه خودمان تولید داشته باشیم و سرعت رقابت‌مان کاهش پیدا کند. هرقدر هم که نسبت به دیروزمان توسعه تکنولوژی داشته باشیم، اما این سرعت نسبت به دنیا کمتر است و در بازار رقابتی با دیگر کشورها، این عقب‌ماندگی وجود دارد.»‌ البته به گفته این فعال حوزه صادرات؛ با وجودی که به‌لحاظ تکنولوژی باید روابط‌مان با دنیا افزایش پیدا کند و از تجارب و دانش متخصصان این حوزه در کشورهای دیگر استفاده شود اما یک مانع جدی دراین‌باره وجود دارد:‌ «تولیدکنندگان داخلی بیشتر با مشکلات روزمره دست‌وپنجه نرم می‌کنند و تمرکز بر رفع آنها دارند. این مسئله مانع از توسعه تکنولوژی و تجهیز صنایع شده و زنگ خطری است برای اینکه ممکن است در چندسال آینده حتی توان رقابتی برای تولید داخل خودمان را هم نداشته باشیم. دولت به‌عنوان متولی راهبری و سیاست‌گذاری تولید دارو در کشور، باید به این مسئله توجه کند که شرکت‌ها آنقدر درگیر رفع مسائل و مشکلات روزمره نباشند، بلکه به توسعه تکنولوژی و فناوری روز دنیا بپردازند.»‌

او در پاسخ به این سوال که آیا چنین مسئله‌ای باعث کاهش افت‌کیفیت در داروهای ایرانی شده و حتی بیماران ایرانی هم برند خارجی را به نوع ایرانی همان دارو ترجیح می‌دهند، عنوان می‌کند: «تولید دارو، یک استاندارد بین‌المللی دارد و حداقل کیفیت آن تعیین شده است. همه شرکت‌های دارویی -چه ایرانی و چه خارجی- ملزم به رعایت آن هستند. تفاوت و تمایز شرکت‌ها در کیفیت، عبور از این حداقل‌های استانداردی است. شرکت‌هایی که قصد تولید صادراتی دارند، باید این استانداردها را افزایش دهند و خودشان را آماده رقابت با شرکت‌های چندملیتی کنند. به اعتقاد من، دارویی که توان صادراتی و خواهان بین‌المللی دارد، دیگر نیازی به حمایت‌های خاص حتی در بازار داخلی را هم ندارد.»‌ به گفته صفاریان؛ مسئله‌ای که باعث برد تولیدکننده دارویی در رقابت جهانی می‌شود، برآیند قیمت و کیفیتی است که اعلام می‌کند: «به‌طور قطع محصولات صادراتی ایران، کیفیت بالایی دارند که مورد تایید کشورهای دیگر قرار می‌گیرند. البته ما نیاز به ارتقای سطح دانش و تکنولوژی داریم تا با شرکت‌های چندملیتی، برابری و رقابت پایاپای داشته باشیم. این ظرفیت در کشور ما از منظر دانش تئوریک وجود دارد، اما باید با کسب تجربه و هم‌افزایی با شرکت‌های چندملیتی همراه شود.»‌ او  تاکید می‌کند: «توسعه صادرات و رفع مشکلات این حوزه می‌تواند هم مشکلات صنعت داروسازی را رفع کند، هم کمک‌کننده توسعه کشور و سلامت مردم باشد. به‌واسطه اینکه ارزش پول‌ را مدیون صادرات هستیم، چه صادراتی بهتر از دارو که ارزش‌افزوده بالایی دارد، دانش‌بنیان است و از علم و دانش بومی کشورمان در جهان خلق‌ثروت می‌کند.»/ هم میهن