سالم‌خبر: روح حاکم بر آیین‌نامه جدید تاسیس داروخانه به گونه‌ای است که سیستم‌های نظارتی وزارت بهداشت در معاونت‌های غذا و دارو و دانشگاه‌های علوم پزشکی باید به یک سیستم پلیسی تبدیل شوند و به صورت دائمی در حال کنترل باشند.

سالم‌خبر: روح حاکم بر آیین‌نامه جدید تاسیس داروخانه به گونه‌ای است که سیستم‌های نظارتی وزارت بهداشت در معاونت‌های غذا و دارو و دانشگاه‌های علوم پزشکی باید به یک سیستم پلیسی تبدیل شوند و به صورت دائمی در حال کنترل باشند.

غلامحسین مهرعلیان، دانشیار گروه اقتصاد و مدیریت دارو دانشگاه شهید بهشتی درباره نظام حکمرانی خوب در نظام سلامت گفت: در زمستان سال ۹۷ از سوی دیوان عدالت اداری در مجمع عمومی، دادنامه‌ای مبنی بر (حذف دو موضوع فاصله و جمعیت از آیین‌نامه تاسیس داروخانه‌ها) به سازمان غذا و دارو و وزارت بهداشت ابلاغ شد و مدت زمان (۳ ماهه) را تعیین کردند که طی آن ابلاغیه اجرا شود.
 
وی در ادامه بیان کرد: من در خرداد ماه سال ۹۸ مسئولیت مدیر کل اداره دارو و مواد تحت کنترل در سازمان غذا و دارو را بر عهده گرفتم و از تیرماه جلسات کارشناسی در زمینه تدوین آیین‌نامه جدید با حضور کلیه انجمن‌های علمی و انجمن‌های داروساز و نمایندگان دانشگاه‌های علوم پزشکی برگزار می‌شد. قبل از اینکه این برنامه را آغاز کنیم به این می‌اندیشیدم که قرار است این آیین‌نامه چه اهدافی را دنبال کند. از میان آیین‌نامه‌ها و ضوابطی که از سوی اداره کل به ذی‌نفعان ارائه می‌شود آیین‌نامه داروخانه‌ها یکی از مهمترین آیین‌نامه‌هایی است که آثار اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و در مواردی فرهنگی در کشور به دنبال دارد. زیرا در این آیین‌نامه مخاطبین ما در بخش خصوصی ۱۲ هزار داروخانه هستند که ۱۵ تا ۲۰ هزار میلیارد دارو توزیع می‌کنند ضمن آنکه مخاطبین بخش خصوصی افرادی هستند که درگیر درد و بیماری هستند.
 
مهرعلیان با اشاره به اینکه در تدوین آیین‌نامه‌ها باید نکاتی را مدنظر قرار دهیم، عنوان کرد:  آیین‌نامه‌ها ویژگی‌هایی دارند که باید مدنظر قرار دهیم به عنوان مثال به صورت مستقیم حدود ۱۰۰ هزار نفر در بخش خصوصی داروخانه‌ها در حال فعالیت هستند لذا این امر حساسیت ویژه‌ای را می‌طلبید که باید در آیین‌نامه‌ها به آن توجه می‌شد.
 
این دانشیار گروه اقتصاد و مدیریت دارو دانشگاه شهید بهشتی با بیان اینکه حاکمیت خوب نقش مهمی را در این عرصه ایفا می‌کند، مطرح کرد: یکی از مفاهیمی که عملکرد کلیدی در نظام سلامت دارد و شواهد نشان داده است که چه میزان تأثیرگذاراست، حاکمیت خوب است؛ این مفهوم در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه نقش موثری در پیامدهای نظام سلامت به همراه داشته است. حاکمیت خوب به نظام سلامت کمک می‌کند تا اهداف واسطه ای مدنظر مانند دسترسی، پوشش‌ مناسب و کارایی عدالت و اهداف نهایی نظام سلامت و ارتقا سلامت و پاسخگویی محقق شود.
 
وی درباره نکات مهم در تدوین یک آیین‌نامه خوب تصریح کرد: یکی از عوامل مهم در تدوین یک آیین‌نامه خوب این است که مسئله حاکمیت خوب نیز مدنظر باشد تا داروخانه‌ها بتوانند به نتایج خوبی دست یابند. سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۰۷ اعلام کرده است که حاکمیت خوب دربرگیرنده چارچوب استراتژیک سیاست‌گذاری است که با هدایت و جهت‌دهی چندجانبه موثر در نظام سلامت، وضع مقررات مناسب و رگولیشن، ایجاد یکپارچگی و توجه به طراحی سیستم و با پاسخگویی همراه است؛ این تعریف بسیار جامعی از حاکمیت خوب به شمار می‌رود.
 
مهرعلیان با تاکید بر اینکه حاکمیت در بخش نظام سلامت از سه عنصر اصلی تشکیل شده است، اظهار کرد: عنصر اول بخش دولتی، دوم ارائه‌دهندگان خدمت و عنصر سوم شهروندان و دریافت‌کنندگان خدمت هستند؛ این عوامل با یکدیگر تبادلاتی دارند به عنوان مثال تبادلاتی در بخش دولتی و شهروندی وجود دارد. بخش دولتی باید صدای شهروندان را بشنود و همواره پاسخی برای آنان داشته باشد. همچنین سیاستگذاران و ارائه دهندگان خدمت لازم است که اطلاعات و گزارش‌هایی را در اختیار دولت قرار دهند ضمن آنکه بتوانند با رایزنی‌های خوب تصمیم خوبی را اتخاذ کنند.
 
وی در ادامه عنوان کرد: دولت هم باید بتواند رهبری و هدایت امور را انجام دهد و منابع در اختیارشان بگذارد. در نهایت ارائه‌دهندگان خدمت می‌توانند خدمات خوبی را به شهروندان ارائه کنند.

دانشیار گروه اقتصاد و مدیریت دارو دانشگاه شهید بهشتی همچنین افزود: در دنیا به مدل‌های گوناگونی در زمینه حاکمیت‌ خوب توجه و پرداخته شده است؛ برای اینکه حاکمیتی خوب در نظام‌ها مستقر شود عناصر مختلفی را برای آن درنظر گرفته‌اند. ویژگی مشترک همه مدل‌ها، جامعیت و عدالت در حاکمیت است. 
 
مهرعلیان با اشاره به اینکه اگر سیاست یا آیین‌نامه‌ای وضع می‌شود باید عدالت رو به جلو و مشمولیت و جامعیت همه ذینفعان و افرادی که درگیر این مسئله می‌شوند را دربرداشته باشد، گفت: زمانی که آیین‌نامه موجود در محافل فکری و اتاق‌های تصمیم‌گیری قرار می‌گیرد باید توجه کرد که آیا کارایی خوبی در مرحله اجرایی و عرصه میدان دارند یا ندارند؟ آیا می‌توانند اثربخشی خود را نشان دهند؟ ضمن اینکه اثربخشی و کارایی هرکدام دو موضوع جداگانه‌ای هستند. همچین باید توجه شود که قوانین ما با قوانین بالادستی در یک جهت و سو قرار دارند یا ندارند. در تدوین همه مقررات باید به این نکات توجه ویژه‌ای شود.مقررات بالادستی هم می‌تواند درون‌سازمانی و هم می‌تواند برون‌سازمانی باشد.
 
وی جلب مشارکت در سیاست گذاری ذی‌نفعان را امری مهم دانست و مطرح کرد: اینکه در سیاست‌گذاری‌ها توانسته باشیم جلب مشارکت و حمایت طلبی از گروه‌های مختلف و ذی‌نفعان را داشته باشیم امری مهم محسوب می‌شود. همچنین سوال دیگری مطرح می‌شود که آیا ما توانسته‌ایم برای همه افرادی که می‌توانستند در تدوین سیاست مشارکت داشته باشند موقعیتی را فراهم کنیم ؟ میزان شفافیت و انتظارت افراد در آینده در آیین‌نامه جدید موضوع مهم دیگری است.  نظام سلامت در برابر آیین‌نامه و سیاستی که ابلاغ می‌کند باید پاسخگو و در دسترس باشد.

دانشیار گروه اقتصاد و مدیریت دارو دانشگاه شهید بهشتی درباره ویژگی های یک آیین‌نامه خوب خاطرنشان کرد: با در نظر داشتن حاکمیت خوب و تطابق آن با آیین‌نامه موجود چند پیام اصلی مدنظر قرار دارد. پیام اول این است که روح حاکم بر آیین‌نامه موجود در یک تعارض جدی در سطح بندی خدمات و دسترسی عادلانه است.
 
مهرعلیان در ادامه گفت: در سند بالادستی وظایف کامل وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو مشخص شده است مبنی براینکه حوزه دارو باید سطح بندی خدمات داشته باشند. به نظر من، آیین‌نامه در این مورد نقص جدی دارد در جدول جدیدی که در آیین نامه مبنی بر پروانه تاسیس وارد شده است با امکان یک یا دو برابر فاصله متعارف، داروخانه‌داری تسهیل شده است در صورتی که آنچه که ما در دنیای واقعی با آن مشکل داریم دسترسی مردم به خدمات دارویی در حوزه صد متر یا دویست متر نیست و مشکلات در حوزه، منطقه، ناحیه، شهر و روستا است لذا اینکه ما بتوانیم با فاصله صد یا دویست متر  بتوانیم دسترسی عادلانه‌ای را ایجاد کنیم امکان‌پذیر نخواهد بود.
 
وی همچنین افزود: پیام دوم این است که آیین‌نامه جدید عنصر کیفی ارتقای داروخانه‌ها را مورد غفلت قرار داده است به این معنا که داروسازی که توان جذب سرمایه‌ با سرعت و کیفیت بیشتر را داشته باشد می‌تواند بر سابقه و تجربه تقدم داشته باشد. حجمی از سرمایه در دانشگاه‌های علوم پزشکی در نظام سلامت هزینه می‌شود در صورتی که می‌توانستیم به آسانی بر روی ارتقای کیفی داروسازان و هماهنگی میان انجمن‌های علمی و انجمن‌های داروسازان امتیازاتی را با برگزاری دوره‌های کوتاه (سه ماهه و شش ماهه) با تنوع دوره (روانشناسی بیمار، مهارت‌های مشاوره) برای داروسازان درنظر بگیریم؛ این امتیازات می‌توانست داروسازان را از لحاظ کیفی ارتقا دهد.
 
این دانشیار گروه اقتصاد و مدیریت دارو دانشگاه شهید بهشتی با بیان اینکه در آیین‌نامه جدید کمیت خدمات داروخانه‌ای بر کیفیت داروخانه‌ها مقدم شده است، اظهار کرد: در آیین نامه جدید شاهد افزایش تعداد داروخانه‌ها هستیم به جز یک بند که می‌تواند اتاق مشاوره باشد همه استانداردها حاصل کمیت است این در حالیست که امروزه کیفیت خدمات در نظام سلامت دچار آسیب جدی شده است .
 
وی با اشاره به اینکه درحال حاضر ما با بحران دسترسی به داروخانه مواجه نیستیم، گفت: شاید این موضوع در مناطق خاصی به صورت محدود مطرح شود. اما آنچه که امروزه مورد توجه است کیفیت خدمات است ما داروخانه‌های بسیاری را در کشور داریم که حجم بسیار بالایی از نسخ را به صورت روزانه دارند در آیین‌نامه قبلی به ازای افزایش هر نسخه(۴۰ تا ۵۰ ) به تعداد داروسازان در یک شیفت افزوده می‌شد؛ ما باید کیفیت خدمات را افزایش می‌دادیم که متاسفانه مورد غفلت واقع شده است.

مهرعلیان همچنین افزود: آیین نامه جدید، عدالت برای نسل جدید را مدنظر قرار داده است در حالی که حاکمیت خوب اعلام می‌کند، عدالت باید جامعیت داشته باشد به این معنا که عدالت فقط برای بخشی از ذی‌نفعان نباشد. در حال حاضر۱۲ هزار داروخانه در کشور وجود دارد که در شرایط دشوار به مردم خدمات ارائه داده‌اند. باتوجه به حاکمیت خوب عدالت باید در کنار جامعیت باشد. در این آیین‌نامه با نگاه به نسل جدید به داروخانه‌های قبلی کم‌توجهی می‌شود.

دانشیار گروه اقتصاد و مدیریت دارو دانشگاه شهید بهشتی آیین نامه جدید را مشوقی برای بوروکراسی اداری برشمرد و درباره صدمات ناشی از آن گفت: با توجه به این موضوع، ما اثربخشی در مقابل کارایی را شاهد نخواهیم بود زیرا روح حاکم بر آیین‌نامه جدید این است سیستم‌های نظارتی وزارت بهداشت در معاونت های غذا و دارو و دانشگاه‌های علوم پزشکی باید به یک سیستم پلیسی تبدیل شوند و به صورت دائمی در حال کنترل باشند.

وی همچنین افزود: اینکه در دیوان عالی عدالت فاصله و جمعیت را حذف کردند دلیلش این است که این موارد محدودیت‌هایی را در کسب و کار ایجاد کرده بودند. آیین‌نامه جدید برای تقابل با حاکمیت بستری جدید است به این معنا که بن‌بست‌ها و مشکلات بسیاری را برای دانشگاه‌های علوم پزشکی ایجاد خواهد کرد.