سالم‌خبر: سال آینده، تولید داروهای مخدر، غیر ممكن یا دچار مشكل جدی می‌شود مگر اینكه ستاد مبارزه با مواد مخدر از همین حالا مجوز كشت خشخاش بدهد یا هرچه سریع‌تر برای واردات تریاك مورد نیاز كارخانه‌های دارویی اقدام كند.
براساس گزارش‌های سالانه پلیس مبارزه با مواد مخدر و ستاد مبارزه با مواد مخدر نشان داد كه برای چهارمین سال پیاپی، كشفیات مخدرها (تریاك، مرفین و هرویین) در كشور كاهش یافته و از بالای هزار تن در سال 1399 به كمتر از 375 تن در سال 1403 رسیده است. این كاهش، این طور كه دبیركل ستاد مبارزه با مواد مخدر می‌گوید، حالا به یك خطر جدی برای صنعت داروسازی و تولیدكنندگان داروهای مخدر كشور تبدیل شده است.
حسین ذوالفقاری؛ نماینده رییس‌جمهور و دبیركل ستاد مبارزه با مواد مخدر، دیروز در اولین نشست خبری خود با خبرنگاران، اعلام كرد: «با مشكل تامین نیازهای دارویی كشور مواجه شده‌ایم چون در چند دهه اخیر، عمده مواد اولیه مورد نیاز شركت‌های دارویی از محل كشفیات تریاك و بخشی هم از طریق واردات تامین می‌شده ولی به دلیل تغییر رویكرد در كشور همسایه (از بابت كاهش كشت خشخاش و تولید تریاك) پارسال گزارش نیروی انتظامی و پلیس مبارزه با مواد مخدر و وزارت اطلاعات و سپاه، حاكی از افزایش كشف شیشه و مواد روانگردان و كاهش شدید كشفیات تریاك بود به گونه‌ای كه میزان كشفیات تریاك به یك چهارم كاهش داشته.
علاوه بر اینكه میزان خلوص همین تریاك مكشوفه به‌شدت كاهش داشته و ظرف 8 سال اخیر، از خلوص 26 درصدی به خلوص 11 درصدی رسیده است. حالا وزارت بهداشت به‌طور رسمی به ما اعلام كرده كه باید برای تامین ماده اولیه مورد نیاز شركت‌های دارویی و تولید داروهای مخدر تصمیم‌گیری كنیم وگرنه، سلامت مردم به خطر می‌افتد.»
آمارهای پلیس مبارزه با مواد مخدر و ستاد مبارزه با مواد مخدر نشان می‌دهد كه كاهش كشفیات تریاك، هرویین و مرفین از ابتدای سال 1400 تا پایان 1403 در مقایسه با سال‌های پیش از آن و حداقل از ابتدای دهه 1390، بی‌سابقه بوده چرا كه از ابتدای دهه 1390، اعداد رسمی نشان‌دهنده رشد كشفیات مخدرها و مواد روانگردان و محرك بود ولی آنچه از مقایسه آمارهای 4 سال اخیر می‌توان دریافت، این است كه در مقابل كاهش كشفیات تریاك، مرفین و هرویین، كشفیات شیشه و كانابیس، هر سال حجیم‌تر از سال قبل شده اگرچه در حدی نیست كه در آمار نهایی كشفیات، تاثیر محسوسی به جا بگذارد.
یك منبع آگاه در وزارت بهداشت به اعتماد می‌گوید كه برای تولید داروهای مخدر در كشور، سالانه به 500 تن تریاك خالص به عنوان ماده اولیه نیاز داریم و كاهش پیاپی كشفیات تریاك، اگرچه كه هنوز آسیبی به ذخایر استراتژیك داروهای مخدر وارد نكرده اما افزایش دفعات موجود نبودن تریاك مورد نیاز كارخانه‌ها و كاهش قابل توجه ذخایر تریاك خام، مسوولان سازمان غذا و دارو را به نامه‌نگاری با ستاد مبارزه با مواد مخدر برای تامین ماده اولیه مورد نیاز این داروها واداشته است.
به گفته این منبع آگاه، مسوولان سازمان غذا و دارو، ابتدای امسال در نامه‌ای به ستاد مبارزه با مواد مخدر اعلام كرده‌اند كه برای سال جاری هم در تامین تریاك مورد نیاز كارخانه‌های تولید داروهای مخدر مشكلی نداشتند و سهمیه كارخانه‌ها را از ذخایر تریاك خالص باقی مانده تامین كرده‌اند اما برای سال آینده، تولید این گروه از داروها، غیر ممكن یا دچار مشكل جدی می‌شود مگر اینكه ستاد مبارزه با مواد مخدر از همین حالا مجوز كشت خشخاش بدهد یا هرچه سریع‌تر برای واردات تریاك مورد نیاز كارخانه‌های دارویی اقدام كند.
این منبع آگاه می‌گوید: «ستاد مبارزه با مواد مخدر، ابتدا باید اعلام كند كه كاهش كشفیات تریاك دقیقا به چه میزان بوده و این كاهش چه تأثیری بر سهم تخصیص یافته به وزارت بهداشت داشته است چون تاكنون اطلاعات دقیقی از این موضوع به سازمان غذا و دارو ارایه نشده است.
ما از ستاد مبارزه با مواد مخدر انتظار داریم به صورت رسمی و دقیق اعلام كنند كه چه میزان كاهش رخ داده و این كاهش، چه بخشی از نیاز سالانه كشور به مواد اولیه داروهای مخدر را تحت تأثیر قرار داده است.
ماده اولیه تولید داروهایی همچون متادون، مرفین و پتیدین، تریاك خام یا مشتقات آن است. این داروها برای تسكین دردهای شدید به كار می‌رود اما برای درمان وابستگی به مواد هم استفاده می‌شود. حالا كه با كاهش كشفیات تریاك مواجه شده‌ایم، تنها دو راه برای تامین ماده موثره و اولیه كارخانه‌های تولید داروهای مخدر وجود دارد؛ یا ستاد مبارزه با مواد مخدر باید برای كشت قانونی خشخاش و استفاده از تریاك در صنعت داروسازی مجوز صادر كند، یا امكان واردات این مواد اولیه از منابع بین‌المللی معتبر فراهم شود.
در غیر این صورت، با ادامه روند فعلی، زنجیره تأمین این داروها دچار اختلال شده و بیماران نیازمند دچار آسیب جدی خواهند شد. البته طبق ماده ۴۱ قانون مبارزه با مواد مخدر، كشت خشخاش برای مصارف پزشكی و دارویی و با درخواست وزارت بهداشت و تحت نظر وزارت جهاد كشاورزی و با نظارت ستاد مبارزه با موادمخدر، مجاز است.
بنابراین از نظر قانونی مشكلی در این زمینه نداریم اما در شرایط فعلی، كشت خشخاش هم چاره فوری نیست چون به دست آمدن تریاك، طولانی و زمان‌بر است ولی ما به همین راه هم راضی شده‌ایم و در مكاتبه‌ای كه ابتدای امسال با ستاد مبارزه با مواد مخدر داشتیم، اعلام كردیم كه بسیار ضروری است كه از همین حالا، هر زمینی با هر وسعتی در هر منطقه‌ای در نظر بگیرند و امنیت كشت را تامین كنند و حتی مسوول و مجری كشت را هم مشخص كنند و ما هم بر نوع خشخاش كشت شده، بابت میزان مرفین مورد نیاز تولید دارو، نظارت داشته باشیم. واردات، راه‌حل سریع‌تری است چرا كه به محض صدور مجوز، شركت‌های دارویی و واردكننده، پروفرم خود را ارایه می‌دهند و روند واردات آغاز می‌شود.»
این منبع آگاه می‌گوید كه در حال حاضر 4 كارخانه دارویی، تولیدكنندگان عمده و اصلی و متخصص تولید ماده اولیه و داروهای مخدرند كه تریاك خام را بعد از فرآوری و استحصال مشتقات، به خطوط تولید می‌فرستند و مقداری از ماده اولیه تولید شده را به كارخانه‌های متفرقه هم می‌فروشند.
داروهای مخدر، گروهی از داروهاست كه برای تسكین درد و برخی التهابات جسمی تجویز می‌شود. كدئین، هیدروكدون، هیدرومورفون، مپریدین، مرفین، بوپرونورفین، پتیدین، ترامادول، نوسكاپین، متادون، اكسی‌كدون و نالوكسان، برخی از شناخته شده‌ترین داروهای مخدرند كه به شكل قرص، ویال تزریقی یا شربت مصرف می‌شوند و برخی از این داروها، برای تسكین بیمار، نقش و تاثیر حیاتی دارند.
راهكاری كه این منبع آگاه در وزارت بهداشت، پیش روی ستاد مبارزه با مواد مخدر قرار داد، نكته‌ای بود كه دبیركل ستاد هم از آن استقبال كرد. ذوالفقاری دیروز گفت كه ایران از 8 دهه قبل و با امضای پروتكل 1953، در گروه 7 كشور مجاز به كشت خشخاش و مصرف تریاك برای صنعت دارو بوده و در راستای تعهد به این پروتكل جهانی، در دهه 1350 هم، خشخاش برای مصارف دارویی در داخل كشور كشت می‌شده ولی بعد از سال 1357، كشت خشخاش با مصوبه شورای انقلاب ممنوع شده و ایران به صورت داوطلبانه از حق قانونی خود برای كشت خشخاش صرفنظر كرده است.
