سالم‌خبر: سرمایه‌گذاری در صنعت داروی ایران در سال‌های اخیر با موانع و چالش‌های جدی مواجه شده است که روند توسعه و نوسازی این صنعت حیاتی را به شدت کند کرده است.

سالم‌خبر: سرمایه‌گذاری در صنعت داروی ایران در سال‌های اخیر با موانع و چالش‌های جدی مواجه شده است که روند توسعه و نوسازی این صنعت حیاتی را به شدت کند کرده است. این موضوع در حالی اهمیت دوچندان می‌یابد که با افزایش میانگین سن جمعیت و رشد بیماری‌های مزمن، نیاز به دارو و خدمات درمانی بیش از پیش افزایش یافته و ضرورت تقویت زیرساخت‌های تولید داخلی بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. اما چرا با وجود این نیاز رو به رشد، جذابیت سرمایه‌گذاری در صنعت دارو کاهش یافته و سرمایه‌گذاران جدید تمایلی به ورود به این حوزه ندارند؟

یکی از مهم‌ترین دلایل، فرسودگی تجهیزات و ماشین‌آلات تولید است که به دلیل نبود سرمایه‌گذاری‌های لازم، به مرور زمان کیفیت تولید و بهره‌وری را کاهش داده است. نرخ استهلاک تجهیزات در صنعت دارو از سرمایه‌گذاری‌های جدید پیشی گرفته و بسیاری از کارخانه‌ها با ماشین‌آلات قدیمی و ناکارآمد فعالیت می‌کنند. این وضعیت باعث شده که شرکت‌ها نتوانند فناوری‌های نوین را به کار گیرند و در نتیجه رقابت‌پذیری خود را در بازارهای داخلی و خارجی از دست بدهند.

از سوی دیگر، سیاست‌های قیمت‌گذاری دستوری که سال‌هاست بر صنعت دارو حاکم است، به شدت انگیزه تولیدکنندگان را کاهش داده است. قیمت‌های تعیین شده توسط دولت، اغلب متناسب با هزینه‌های واقعی تولید نیست و حاشیه سود شرکت‌ها را کاهش داده است. این موضوع باعث شده که سرمایه‌گذاری‌های جدید صرفاً برای حفظ بقا باشد و نه توسعه و نوآوری. به علاوه، تخصیص ناکافی و نامنظم ارز ترجیحی برای واردات مواد اولیه و تجهیزات، مشکلاتی جدی در تأمین مواد اولیه ایجاد کرده و هزینه‌های تولید را افزایش داده است.

مشکلات نقدینگی و ناترازی مالی در نظام بیمه‌گری و تأخیر در پرداخت مطالبات شرکت‌های دارویی و داروخانه‌ها نیز از دیگر عوامل بازدارنده سرمایه‌گذاری است. این مسائل باعث شده که چرخه مالی صنعت دارو دچار اختلال شود و شرکت‌ها در تأمین منابع مالی برای پروژه‌های توسعه‌ای دچار مشکل شوند.

این وضعیت، آینده صنعت دارو کشور را در معرض خطر قرار داده و نیازمند بازنگری اساسی در سیاست‌های حمایتی، اقتصادی و مدیریتی است تا بتواند بار سنگین نیازهای رو به افزایش دارویی کشور را بر دوش بکشد و به توسعه پایدار دست یابد. در این زمینه، سجاد حسینی، کارشناس صنعت دارو، دیدگاه‌های خود را درباره آینده صنعت دارو و چالش‌های پیش رو به تفصیل بیان می‌کند.

حسینی در ابتدا به تأثیر هرم جمعیتی بر نیازهای دارویی آینده اشاره می‌کند و می‌گوید: «اکنون بخش عمده جمعیت کشور را متولدین دهه ۶۰ و ۷۰ تشکیل می‌دهند که در رنج سنی 25 تا 44 سال قرار دارند. اگر به افق ۵ تا ۱۰ سال آینده نگاه کنیم، اوج مصرف داروها از سن ۵۰ سالگی به بعد شروع می‌شود. در حالی که صنعت داروی ما به دلیل تحریم‌ها و عدم بازسازی و نوسازی تجهیزات، ظرفیت کافی برای پاسخگویی به این افزایش تقاضا ندارد.»

وی ادامه می‌دهد: « داروسازی صنعتی است که توسعه آن بسیار کند است؛ به دلیل پیچیدگی دانش فنی، زیرساخت‌های مورد نیاز و تکنولوژی‌های پیشرفته، راه‌اندازی خطوط تولید در این صنعت زمان‌برتر از بسیاری صنایع دیگر است. ما شرکت‌هایی داریم که مدت‌هاست پروژه‌های خود را آغاز کرده‌اند ولی هنوز نتوانسته‌اند گواهی‌های GMP رسمی برای تولید یا صادرات دارو دریافت کنند، چرا که الزامات بهداشتی و تولیدی در حال تغییر است و شرکت‌ها نتوانسته‌اند خود را با این الزامات جدید به روز کنند.»

حسینی درباره وضعیت شرکت‌های فعال در صنعت دارو می‌گوید: «برخی شرکت‌ها در حال حاضر با ظرفیت کامل کار می‌کنند و پول ظرفیت خود را می‌گیرند، اما برخی دیگر به دلیل انتخاب نادرست لاین تولید یا محصولاتی که تقاضای کمی دارند، فعالیتشان بسیار محدود شده یا متوقف شده است. با توجه به هرم جمعیتی که به سمت جمعیت بالای ۵۰ سال حرکت می‌کند، انتظار می‌رود مصرف داروهای مزمن مانند داروهای فشار خون و دیابت افزایش یابد، اما صنعت دارو با توجه به عدم نوسازی و بازسازی، ممکن است نتواند این نیازها را پاسخگو باشد.»

وی به وضعیت سرمایه‌گذاری در این صنعت اشاره می‌کند و می‌گوید: «اگر به گزارش‌های بورس و کدال نگاه کنید، متوجه می‌شوید که هیچ یک از شرکت‌های بزرگ در چند سال اخیر سرمایه‌گذاری قابل توجهی نکرده‌اند و همچنان از دستگاه‌ها و تجهیزات ۱۵ تا ۲۰ سال پیش استفاده می‌کنند. تنها تعمیرات و نگهداری‌های مقطعی انجام شده است و پروژه‌های کلان برای راه‌اندازی خطوط جدید بسیار کم است.»

حسینی درباره جذابیت سرمایه‌گذاری در صنعت دارو توضیح می‌دهد: «اگر افراد بخواهند در صنعت دارو سرمایه‌گذاری کنند، گزینه‌های دیگری مانند رستوران‌داری، لاستیک‌سازی یا تولید مواد غذایی را هم بررسی می‌کنند که مصرف روزمره و ثبات بیشتری دارند. در مقایسه با این صنایع، صنعت دارو به دلیل پیچیدگی‌های فنی، قیمت‌گذاری دستوری، محدودیت‌های ارزی و مشکلات تأمین مواد اولیه، جذابیت کمتری دارد.»

وی ادامه می‌دهد: «علاوه بر این، آزادی عمل در این صنعت محدود است. قیمت‌گذاری دستوری، تأمین مواد اولیه تحت ضابطه و روابط پیچیده باعث می‌شود که شرکت‌ها نتوانند به راحتی مواد اولیه مورد نیاز خود را تهیه کنند. این محدودیت‌ها و مشکلات باعث می‌شود که سرمایه‌گذاران تمایل کمتری به ورود به این صنعت داشته باشند.»

حسینی به مقایسه با کشورهای دیگر می‌پردازد و می‌گوید: «در کشورهای دیگر مانند ترکیه، دولت تا ۸۰ درصد هزینه‌های پروژه‌های دارویی را با سود ۲ تا ۳ درصد تأمین می‌کند. همچنین زمین رایگان و حمایت‌های بانکی در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌گیرد. در حالی که در ایران چنین تسهیلاتی وجود ندارد و محدودیت‌های تامین اعتبار بانکی و وام‌ها به شدت احساس می‌شود.»

وی به نبود نهادهای تخصصی در صنعت دارو اشاره می‌کند: «در بسیاری از کشورها سازمان‌هایی وجود دارند که نیازهای صنعت دارو را رصد می‌کنند و پروژه‌های اولویت‌دار را به سرمایه‌گذاران معرفی می‌کنند. این سازمان‌ها با دولت و بخش خصوصی همکاری می‌کنند تا پروژه‌ها به صورت هدفمند و هماهنگ پیش برود. اما در ایران چنین سازمانی وجود ندارد و هر شرکت به صورت مستقل پروژه‌های خود را تعریف می‌کند که گاهی با نیازهای واقعی کشور همخوانی ندارد.»

حسینی نمونه‌ای از مشکلات سرمایه‌گذاری دولتی را بیان می‌کند: «هلدینگ برکت یکی از بزرگ‌ترین هلدینگ‌های کشور است که میلیاردها تومان برای شرکت جدید خود سرمایه‌گذاری کرده اما هنوز هیچ محصولی وارد بازار نشده است. این موضوع نشان‌دهنده مشکلات ساختاری و مدیریتی در این صنعت است که حتی بخش دولتی نیز در آن موفق نمی شود و  بخش خصوصی را نیز دلسرد می‌کند.»

وی در پایان تأکید می‌کند: «با توجه به افزایش نیازهای دارویی ناشی از تغییرات جمعیتی و شرایط اقتصادی کشور، اگر اصلاحات اساسی در سیاست‌های سرمایه‌گذاری، قیمت‌گذاری و مدیریت صنعت دارو صورت نگیرد، تأمین نیازهای داخلی در آینده با مشکلات جدی مواجه خواهد شد.»