در گفت و گو با محمود هادی‌پور، پژوهشگر و کارشناس در حوزه دارو مطرح شد:
شرکت های بین المللی کیفیت خود را قربانی سود ناچیز بازار ایران نمی‌کنند
بخش نخست
تاریخ انتشار :
چهارشنبه ۱ مرداد ۱۳۹۹ ساعت ۱۹:۰۲
کد مطلب : ۷۳۷۱
محمود هادی‌پور، پژوهشگر و کارشناس در حوزه دارو در این باره به سالم خبر گفت: احتمال وقوع چنین مساله ای بسیار ضعیف است مگر اینکه شرکت تولید کننده ارتباط خود با شرکت صاحب برند و لایسنس را قطع کرده و داروی تولید شده دیگر متعلق به آن شرکت نباشد و آن شرکت دیگر با کیفیت مورد تایید بین المللی تولید نشود.
وی در پاسخ به سوالی درباره مطرح شدن این مساله در مورد برخی داروهای تحت لیسانس مانند گلوکوفاژ افزود: اگر این موضوع واقعیت داشته باشد دو شکل مساله متصور است. اول تولیدی صورت بگیرد که این دارو مستقل از نظارت شرکت ارایه کننده لایسنس باشد یعنی شرکت ایرانی داروی تولید داخل،متفورمین را با نام سابق گلوکوفاژ تولید کند و از آنجا که ایران عضو WTO نیست اگر شرکت بین المللی بخواهد در این زمینه شکایتی را هم مطرح کند پروسه ی بسیار طولانی و زمان بری خواهد بود که مشمول زمان خواهد شد. دوم حالتی است که شرکت تولید کننده گلوکوفاژ برای فرار از فشارها و زدودن شبهه استثنا بودن، این بحث را مطرح کرده است.
هادی پور همچنین تاکید کرد: تولید داروی تحت لیسانس با ماده اولیه داخلی به لحاظ منطقی امکان پذیر نیست چون تمام شرکت هایی که در سطوح بین المللی فعالیت می‌کنند، مانند شرکت آلمانی مرک MERCK درهمه جای دنیا تابع یک سری قواعد کیفیتی هستند از جمله خط تولید، خط تولید ماه اولیه و... باید مورد بازدید قرار گیرد. حتما ماده اولیه دارو مورد تایید قرار گیرد. پس با این چارچوب بهره گیری از مواد اولیه دارویی در محصولات تحت لیسانس بدون تایید شرکت آلمانی اصلا امکان پذیرنیست حتما باید از نقطه ی اول تا پایان مورد تایید این شرکت‌ها قرار گیرد..
وی در ادامه عنوان کرد: اگر این دارو، داروی تحت لایسنس شرکت مرک Merck باشد احتمالش بسیار ضعیف است که برای تولید از مواد اولیه تولید داخل بهره برده باشد مگر آنکه شرکت آلمانی تولید ماده اولیه در ایران را تایید کرده باشد.
یا از ما بخر یا نباش
هادی‌پور در خصوص تهیه مواد اولیه داخلی توسط شرکت‌های تحت لیسانس گفت: فشاری که در حال حاضر بر تولیدکنندگان داروهای تحت لیسانس تحمیل می‌شود ناشی از خواسته و اراده ی حذف تولید تحت لایسنس است. بدین معنا که عملا آنها باید کنار بروند. یک شرکت ساختاردار به هیچ وجه اجازه نمی دهد داروی تحت لایسنس‌اش با ماده اولیه ای که خود GMP تولید آن را تایید نکرده، تولید شود. حال که GMP بسیاری از مواد اولیه دارویی تولید داخل هنوز در کشور خودمان هم تاییده معتبر ندارد.
وی ادامه داد: شرکت های بین المللی کیفیت خود را قربانی سود ناچیز بازار ایران نمی‌کنند، بنابراین به خواسته تولیدکنندگان ماده اولیه داخلی تن در نمی دهند. این سیاست فشار بر این مبناست که یا از ما بخر یا نباش و این نباش حرف بسیار سنگینی هست. برای اینکه بدلیل نگاه غلط و غیرشفاف در زمینه لایسنس دارو در ایران، این روش تولید نتوانست رشد کند و در مورد فرصت ارتقا صنعت با تکیه برلایسنس فضای مناسبی ایجاد نشد و اینگونه شد که سیستم دولتی به دلیل اینکه همیشه وحشت داشت لایسنس به شبه تولید داخل ضرر بزند برای تولید واقعی دارو تحت لیسانس قانون جدی ننوشت و راههای فراری نیز باز شد. نتیجه پکیجینگ و واردات گرانول جایگزین تولید تحت لیسانس واقعی شدند. اما به طور کلی فرایندی که در حال حاضر بکار برده می شود، برای یکدست کردن بازار و کره شمالی کردن سیستم دارویی کشور، به نظرمی رسد در دراز مدت برای ما بسیار خطرناک است. ما خواه ناخواه به بازارهای بین المللی نیاز داریم.
هادی پور با اشاره به این مساله که دائما از سوی برخی جریان ها مطرح می شود که اگرماده اولیه دارویی وارد کنیم ارزبری بسیاری خواهد داشت، اظهار داشت: این موضوع باید مورد بحث قرار گیرد.در کشور چای یا برنج تولید می‌شود و گفته می‌شود که اگر واردات در این زمینه داشته باشیم ارزبری خواهد داشت . این درحالیست که در حال حاضربه میزان بالایی برنج و چای خارجی در فروشگاه های دولتی مشاهده می کنید. گاهی به ضرورت ایجاد رقابت، تنظیم بازار و قیمت لازم است که از ارز استفاده کنیم و می‌توانیم واردات داشته باشیم. اگر این امر در مواد خوراکی و لوازم منزل ممکن است، در حوزه ی سلامت هم باید بتوانیم این کار را انجام دهیم.
وی افزود: برخی مدعی هستند در حوزه ی تولید داخل فعال‌اند و میزان ارزبری این نوع تولید از واردات کمتر است. تولید بهرحال فرایندی دارد چرا این موارد کاهش ارزبری را شفاف اعلام نمی‌کنند؟ چرا تاکنون یک کمیسیون قیمت گذاری برای مواد اولیه تشکیل نشده است؟ نه اینکه موظف به قیمت گذاری باشد بلکه بررسی کند چرا ماده ی اولیه دارویی که با N تومان تولید یا با X تومان وارد می شود با 10X تومان به فروش می رسد. این فرایند نادرستی است. من نمی‌دانم چرا سازمان های نظارتی در برابر این مساله سکوت اختیار کرده اند؟ چرا سازمان حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان،
این کارشناس حوزه دارو همچنین تصریح کرد: باید مشخص شود که چرا قانون اجازه می‌دهد مواد اولیه سازان علیرغم دریافت ارز 4200 تومانی خود محصولاتشان را قیمت‌گذاری کنند.این موضوع باید حل شود. ضمن آنکه من معتقدم هیچ تولیدی در کشور مقدس نیست مگر اینکه این تولید برای ما ارزش افزوده و مزیت نسبی داشته باشد بدین معنا که بتوانیم با این تولید به بازاراهای جهانی هم راه پیدا کنیم. شعار حمایت از تولید داخلی، بستن راههای ورود کالا به مملکت و اجبار مردم به مصرف این محصولات، نتیجه ای در پی نخواهد داشت، ما از این تجربیات بسیار داشته ایم .
وی اظهار کرد: اقتصاد تابع اعداد و ارقام است اگر تکنولوژی امروزما اجازه بدهد؛ گوشی موبایل تولید می کنیم اما اگر تکنولوژی و توانایی ما اجازه نمی دهد گوشی موبایل بسازیم باید اجازه واردات آن را بدهیم اما در عوض کالای دیگری تولید کنیم که امکان صادرات آن به دیگر کشورها وجود داشته باشد. اقتصاد ما در این حالت است که رشد می کند. اگر مواد اولیه ی برخی داروها باید وارد شود و تولید داخلی آن در نهایت به ضرر است، به جای اینکه اصرار بر تولید ماده اولیه به این شکل کنیم بیاییم در عوض در بخش بسته بندی و ظروف تولید خود را متمرکز و به کشورهای دیگر صادر کنیم.
هادی‌پور همچنین افزود: قوانین فعلی در مورد چگونگی دستیابی به دارو، حقوق بیمار را زیرسوال می‌برد. افرادی که قانون‌گذاری می‌کنند آیا یک روز در یک داروخانه کار کرده اند تا مراجعات بیماران و تفاضای آنان برای داروهای مختلف مشاهده کنند؟ به عنوان مثال ببینند که بیماری اظهار می کند که با مصرف دارویی مانند لووتروکسین ایرانی دچار مشکل می‌شود؛ نمی‌توانیم بگوییم بیمار دروغ می‌گوید باید به خواست مصرف کننده احترام گذاشت! این رفتارها و این سیاست گذاری ها اثرات روانی انکارناپذیری برای مردم ایجاد می‌کند.
وی تاکید کرد: بارها مطرح شده که ما در کشور کمبود دارو نداریم اما وقتی بیمار برای تهیه داروی برندی مراجعه می‌کند اجازه نمی‌دهید داروی برند خود در بازار را تهیه کند، به صرف وجود نوع ژنریک ان نمی توان گفت کمبود نیست. داروی متفورمین هگزال را وقتی بیماران متوجه شدند که موجود نیست آن هم به دلیل اینکه اجازه ورود به آن داده نشده است به سمت مصرف گلوکوفاژ رفتند. حال اگر همین دارو از بازار حذف شود چه اتفاقی برای بیمارانی که به داروهای برند عادت کرده اند، در کشور رخ می‌دهد. بیمار باید حق انتخاب داشته باشد.
هادی پور با بیان اینکه باید جزئیات و میزان ارزبری داروهای تولید داخل با ماده اولیه وارداتی مشخص شود، تصریح کرد: شما می گویید داروی وارداتی ارزبری دارد باید این جزئیات آشکار شود و با اعداد و ارقام در این باره بحث کرد. با مخفی کاری و کلی گویی جامعه قانع نمی شود.
وی کاهش میزان دسترسی مردم به داروها را مغایر با مبانی حقوق بیمارو انسانی دانست و گفت: بخشی از توفیق درمان، در گرو کاهش ذهنیت و کانسپت بیمار به درمان است. اگر بیمار بخواهد به اثربخشی دارو فکر کند، اینکه چه تاثیری دارد حال درست یا نادرست ، درمان او به شکست می‌انجامد. اگر داروی خارجی امروز از بیمار گرفته و داروی داخلی به او داده می‌شود، استرس فرد، باعث افزایش مشکلات بیماری اش می‌شود.
وی در خصوص داروی رمدسیویر و حواشی آن گفت: معاون وزیر در زمینه داروی رمدسیویر می‌گوید که هر آنچه در بازار وجود دارد به صورت قاچاق است و اصل نیست. بله صحبت درستی است اما چه کسانی موجب می شوند که بیماران برای تهیه داروی خود از مبدا درست و معتبری مانند داروخانه به مبدا نادرستی مانند ناصرخسرو پناه ببرند؟ چرا داروخانه‌هایی که فعالیت سالم و صحیح دارند مشتری‌های خود را از دست می‌دهند و بیماران به سوی داروخانه‌هایی می‌روند که فعالیت‌های ناسالم و توزیع داروهای قاچاق را دنبال می‌کنند؟ این رفتارها، به جان مردم آسیب می‌رساند. هیچ گاه پاسخ مناسبی از این نوع نگرش و محدودیت ها نگرفتیم برای اینکه مردم داروی مورد نیاز خود را در هرحال و به هر طریقی می خواهند.
این کارشناس حوزه دارو در ادامه گفت: فردی که ۱۵ سال است از یک داروی خارجی استفاده می‌کند و ناگاه گفته می‌شود که آن دارو دیگر موجود نیست، مجبور به تهیه آن از ناصرخسرو می‌شود و گاهی تهیه ی داروی تقلبی از بازار قاچاق به بیمار آسیب می رساند. چه کسی مسئول این ماجراست ؟ بالاخره باید به لحاظ شرعی وحقوقی مباشرت تصمیم سازان در فرایند متعاثب یک تصمیم بررسی شود.
وی با بیان اینکه کشورهای هند و چین تولید کننده مواد اولیه دارویی هستند آیا آنها مانع از ورود ماده اولیه خارجی به کشورشان شده‌اند ؟ اظهار داشت: اتفاقا این کشورها قیمت ها را به گونه‌ای درنظر گرفته‌اند که توان رقابت داشته باشند اما چگونه است که ما در ایران به این نتیجه رسیده‌ایم که خود ماده اولیه تولید کنیم، واردات هم نداشته باشیم و بسیاری از مواد اولیه‌ای که تولید می‌کنیم به بهانه‌های مختلف به قیمت گزافی می‌فروشیم؟ این کار هزینه کردن از جیب مردم وبیت المال اس. درحالی که اگر شبهه ای در کار نیست چرا ماده اولیه تولید شده مانند داروی تولید شده فرایند قیمت گذاری را پشت سر نمی گذارد؟
هادی پور همچنین افزود: توسعه کشور حکم می کند که منافع هر گروه یا سازمان شفاف باشد و مردم و سایر سازمان‌ها
وی همچنین افزود: مدیران و مسوولان بسیاری وارد سیستم و خارج می‌شوند اما هیچ‌گاه ندیده‌ایم که سیاستی در دراز مدت در کشور پایدار و ثابت شده باشد؛ ما تا چه زمانی باید مانند یک جزیره بسته زندگی کنیم ؟ باید فکر کنیم کالایی که تولید می‌کنیم آیا می تواند تا چندسال دیگر امکان رقابت در بازار جهانی را داشته باشد یا خیر .
این کارشناس حوزه دارو در انتقاد به عملکرد سازمان غذا و دارو گفت: اینکه هیچ مدیری توان ایستادن در مقابل این جریانات را ندارد، واقعیت است، این جریانات به منابع قدرت متصل شده و مدیران میانی را محافظه کار نموده است . استدلال‌ها برای فرار از شفاف سازی در تمام سطوح تجارت دارو در چارچوب منطق نیست و بیشتر هیاهو و هیجان است. من این ایراد را در سندیکاها و سازمان های مردم نهاد دیگرهم می بینم. به طور مثال اگر انجمن داروسازان قوی بود در درجه اول باید از 80 درصد از داروسازانی که در داروخانه های کشور فعالیت می کنند دفاع می‌کرد.
وی با بیان اینکه سیاستهای رقابت زدایی فعلی، دودی در چشم داروخانه‌ها است، اظهار کرد: در حال حاضر سیاستهای محدودسازی که اعمال می‌شود چه در تولید مواد اولیه داخل و دارو، نهایتا دودش به چشم داروخانه‌هایی می رود که محدودیت در مارژین و سود و فروش دارند. اگر سندیکای تولید دارو بر اساس وظیفه فطری خود از منافع اعضا خود دفاع می‌کرد این نمی شود. بخاطر الزام به خرید از منبع خاص یا الزام به درج ساخت ایران بر جعبه دارو، دارویی سه برابر قیمت منطقه ای به فروش برسد، درست نیست، زیرا باید پول آن را مردم یا بیمه بدهند.
وی همچنین افزود: اگر انجمن حمایت از مصرف کننده با برنامه و حساب و کتاب عمل می کرد، اجازه نمی‌داد که هیچ فردی ماده اولیه گران تر بفروشد و ماده اولیه گران به داروی گرانتر تبدیل شود. ادعای ما این است که به این دلیل دارو تولید می‌کنیم که برای خرید مردم ارزان‌تر باشد؛ اگر قرار است دارو گران ترتمام شود چه معنایی دارد!؟
هادی پور همچنین با انتقاد از دو ارزی کردن در حوزه ی داروعنوان کرد: بیشترین انتقاد ما از سیستم دارویی و اقتصادی کشور، دو ارزی کردن است. درحال حاضر چند اقتصاددان خبره در کشور وجود دارد که از دو ارزی‌کردن دفاع کند؟ دو ارزی‌کردن فرصتی برای برخی گروه‌ها ایجاد کرده که از رانت‌های غیرمستقیم بهره بگیرند.
وی در ادامه گفت: وقتی برای ماده اولیه ارز ۴۲۰۰ تومانی پرداخت می‌شود و می توان آن ماده اولیه را به قیمت 300 تا ۵۰۰ هزار تومان وارد کرد ولی به یک باره به عنوان تولید داخل با قیمت ۳ میلیون تومان به فروش می رسد. وقتی هم که به این موضوع اعتراض می‌کنیم آنها می‌گویند، ما برای حلال مورد استفاده در تولید ارز 4200 تومانی دریافت نمی‌کنیم؛ در حالی که مشخص نیست دریافت کرده اند یا نه؟ یا مشخص هم نیست آیا اصلا حلالی وجود داشته است یا نه ؟ تمامی این پاسخ ها غیرشفاف است و نیاز به ورود و کندوکاوی مراجع نظارتی دارد.
هادی پور ادامه داد: می توان گفت قیمت ارز یکسان است و به آنها که ماده را تولید می کنند اعلام کرد که ما به شما ارز به نرخ بازار می‌دهیم پس از تولید برای رفاه مردم به قیمت تمام شده به شرط رقابتی بودن با قیمت منطقه ای همان ماده یارانه می دهیم. در این صورت است که مشخص می‌شود ما چه میزان ماده اولیه را گرانتر خریداری می کنیم یا چقدر واقعا صرفه جویی ارزی داریم. این سیستم دو ارزی فرصت بسیار مناسبی شده برای سودجویی. دادگستری مملو از پرونده کسانی است که بنام تولید واردات کرده اند و نه تنها ارزبری آن، کم ترنیست بلکه ممکن است بیشتر هم باشد که از جیب مردم تامین می‌شود.
وی همچنین افزود: برخی افراد با استناد به فرمایشات مقام معظم رهبری با این شعار که در حال جهش تولید دارو هستیم، اقداماتی انجام می‌دهند که مغایر با فرمایش مقام رهبری است. ما حق دخل و تصرف در حرف بزرگان کشور را نداریم. فیلم صحبتهای ایشان موجود است که فرمودند تولید داخل به شرط اشتغال زایی و به شرط مزیت. بنابر این اگر ما در اقتصاد ثابت کردیم که این روشهای تولید، اشتغال به وجود می‌آورد پس راه درست را می رویم اما اگر در تصمیمی یا سیاستی در مقابل ایجاد شغل برای ۵ نفر، ۵۰ نفر بیکار شوند، نقض فرمایش مقام رهبری است و حق نداریم برای توجیه چنین سیاستی به آن استناد کنیم. این روش درستی نیست و بسیارخیانتکارانه است.
وی با بیان اینکه در حال حاضر تریبون دست افرادی است که شعار می‌دهند و فریاد می زنند، خاطرنشان کرد: برخی می گویند در حوزه دارو در کشور تولید می کنیم، به کشور خدمت می کنیم و با ارزبری کمتر، اشتغال ایجاد می کنیم. بیاید این ها را به بحث بگذاریم. آیا ایجاد اشتغال کرده ایم؟ آیا ارز کمتری مصرف کرده ایم؟ من تردید دارم و حق دارم در جستجوی آمار شفاف باشم.
