سالمخبر: وقتی گفته میشود میزان کشندگی کووید-۱۹ حدود دو درصد است، برخی از مردم، کارشناسان، و مسئولان، آن را دستکم میگیرند و به راهحلهای خاماندیشانهای مثل ایمنی جمعی میرسند. در حالی که در مقالهای که اخیرا در نشریه ی لنست توسط «باد» و همکارانش منتشر شده است، این محاسبه را نادرست دانسته و میزان درست را حدود ۶ درصد اعلام کردند و در عین حال به برآوردهایی هم اشاره کردند که این رقم را حدود ۲۰ درصد میدانست.
یادآوری این نکته هم مفید است که آنچه به عنوان میزان مرگومیر منتشر میشود، در واقع «میزان مرگومیر در بین بیماران بستری» است و واقعیت مرگومیر ناشی از این بیماری در کل جمعیت را نشان نمیدهد. طبق دادههای وزارت بهداشت در چهارم فروردین، حدود ۲۳ هزار نفر بستری شدهاند و از میان آنها حدود ۱۸۰۰ نفر درگذشتهاند و به این ترتیب، میزان مرگومیر در بیماران بستری در کشور ما ۷.۸درصد است. عواملی مثل هرم سنی جمعیت و کیفیت مراقبتهای بیمارستانی در تغییرات این میزان نقش دارند، اما نه ۷.۸ درصد عدد بزرگی است که کسی را بترساند و نه ۱۸۰۰ نفر.
برای داشتن تصوری درست از کشندگی کووید-۱۹ باید اعداد را در مقیاس جمعیتی دید، نه بیمارستانی.
وزیر بهداشت در همان روز (چهارم فروردین) برخی یافتههای غربالگری دانشگاه تهران بر ۳۸.۸ میلیون نفر از مردم کشور را گزارش کرده است. به نظر میرسد در این سامانه امکان بیش از یک بار شرکت وجود دارد و این ضرورت احتیاط در تفسیر برخی یافتهها را گوشزد میکند. با این حال بزرگترین مخزن اطلاعات موجود فعلا همین است.
برای سهولت، اعداد گزارش را که مربوط به حدود ۴۰ میلیون نفر است، در ۲ ضرب میکنیم تا وضع کشور به دست بیاید: طبق گزارش مزبور اندکی بیش از یک میلیون نفر علایم دارند. این علایم با علایم سرماخوردگی، انفلوانزا، و ذاتالریه مشترک است. اگر تعداد افراد مبتلا به این سه بیماری در همین نقطه از سال گذشته در اختیار بود، میتوانستیم آن را برآوردی از این تعداد در این نقطه از سال جاری در نظر بگیریم و با کم کردن از این یک میلیون نفر، باقیمانده را برآوردی از شیوع کووید-۱۹ بدانیم. ولی وضع فعلی ثبت بیماریها در کشور این امکان را برای ما فراهم نمیکند.
در نبود چنان اطلاعاتی، دست بالا را گرفته، فرض را بر این میگذاریم که نصف آن یک میلیون نفر دچار آن سه بیماری و سایر بیماریهای مشابه بودهاند. در این صورت، بقیه، یعنی حدود ۵۰۰ هزار نفر را میتوان دچار کووید-۱۹ در حال حاضر دانست.
اما به توضیحی که خواهیم آورد، این برآوردِ خوشبینانهای است، چون در شرایط شیوع یک بیماری، اصطلاحا ارزش اِخباری مثبتِ علایم (positive predictive value) بالا میرود. مثلا وقتی تابستان کسی با علامت سرفه به پزشکی مراجعه میکند، احتمال آنکه ناشی از انفلوانزا یا سرماخوردگی باشد، کم است و پزشک باید به علل دیگری برای سرفه، مثل بیماریهای غیرویروسی، بیماریهای غیرعفونیِ ریه، و حتی برگشت غذا از معده به مری (ریفلاکس) فکر کند. ولی در زمستان که هنگام شیوع سرماخوردگی است، اگر کسی با سرفه به پزشک مراجعه کند، اولین احتمالی که در مورد او باید داد، همان سرماخوردگی است.