بسته بودن فهرست رسمی دارویی کشور قاچاق دارو را تشدید می‌کند

 سالم خبر: میزان تجارت داروی غیراصیل شامل انواع قاچاق و تقلب در کشور درمقایسه با آمارهای بین‌المللی حدود ۴ تا ۵ درصد بازار دارویی حدود ۳۰ هزار میلیارد تومانی کشور است. این بدان معناست که سالانه حداقل 1200  میلیارد تومان داروهای غیر اصیل به مصرف مردم ایران می‌رسد که تبعات سلامتی آن به مراتب از تبعات اقتصادی آن بیشتر است.
 
به گزارش سالم خبر این بخشی از سخنان اکبر عبدالهی‌اصل، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در همایش قاچاق دارو بود. این همایش به همت جمعی از دانشجویان داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران (گروه آوید) در حاشیه‌ی همایش داروسازی نوین و با همکاری مرکز اقتصاد و مدیریت دارو  برگزار شد که به چرایی وجود پدیده قاچاق و تقلب، و عوامل توسعه دهنده آن در حوزه دارو پرداخته شد.

در این همایش ابتدا دانشجویان با ارائه فیلم کوتاهی درمورد پدیده قاچاق دارو، این مطلب را مطرح کردند که آیا در شرایطی که برای وزارت بهداشت دردسرهای واردات رسمی بیشتر از قاچاق است چون مجبور به تضمین کیفیت و پرداخت هزینه‌های آن در بیمه نیست و همچنین سندیکاهای تولیدکنندگان دارو و مواد اولیه هم به واردات رسمی و قانونی اعتراض دارند در حالی که با پدیده قاچاق دارو کاری ندارد، این شائبه ایجاد می‌شود که آیا وزارت بهداشت اصلا انگیزه‌ای برای مقابله علمی و اصولی با این معضل دارد؟

عبدالهی‌اصل در این همایش گفت: قاچاق دارو از آن جهت مهم‌تر از سایر انواع قاچاق است که به سلامت و اقتصاد جامعه همزمان ضربه می‌زند و چه بسا بیمارانی که به علت دریافت داروی غیر اصیل عملا از درمان خود باز می‌مانند.

وی افزود: حجم تجارت داروی غیر اصیل از  ۱ تا ۲ درصد ارزش بازار دارویی در کشورهای توسعه یافته تا حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد در کشورهای آفریقایی در نوسان است. میزان تجارت داروی غیراصیل شامل انواع قاچاق و تقلب در کشور ما درمقایسه با آمارهای بین‌المللی حدود ۴ تا ۵ درصد بازار دارویی حدود ۳۰ هزار میلیارد تومانی کشور است. این بدان معناست که سالانه حداقل 1200  میلیارد تومان داروهای غیر اصیل به مصرف مردم ایران میرسد که تبعات سلامتی آن به مراتب از تبعات اقتصادی آن بیشتر است.
 
عبدالهی‌اصل در این همایش ادامه داد: بر خلاف تصور، بررسی‌ها نشان می‌دهد که داروهای تقلبی و قاچاق، لزوماً داروهای برند یا گران‌قیمت نیستند بلکه در هر جا نیاز پاسخ نگفته‌ای ایجاد شود ابتدا قاچاق وبازار سیاه و به دنبال آن تقلب راه خود را باز می‌کند. در حال حاضر بسیاری از داروهای تقلبی ، داروهای معمولی و ساده ای هستند که از کشورهایی همچون امارات، پاکستان، افغانستان و حتی ترکیه به داخل قاچاق می‌شوند. همین چند سال پیش بود که محموله داروی ترامادول در یکی از بنادر کشور کشف شد که کپی یک از داروهای تولید داخلی بود که در هند ساخته و به ایران قاچاق شده  بود.
 
وی توضیح داد: مبارزه با پدیده داروهای غیر اصیل علاوه بر اقدامات داخلی نیازمند به همکاری های بین المللی است. در سازمان جهانی بهداشت کمیته ای بنام SSFFC وجود داشت که به دنبال تعریف مصادیق و معرفی روشهای منسجم مبارزه با داروهای غیر اصیل بود. در این کمیته سالها چالشی بین کشورهای توسعه یافته و کشورهای در حال توسعه مثل هند و برزیل بود  زیرا که کشورهای توسعه یافته حتی تولید داروی ژنریک کپی در دوران پتنت را مصداق تقلب می‌دانستند. ایران در سال 94 به عضویت این کمیته درآمد و دو سال ریاست آن بر عهده دکتر دیناروند بود که در آن دوره این چالش مرتفع شد و حتی نام کمیته به SF تغییر یافت این کمیته روش کنترل اصالت ایران را بعنوان یک روش مکمل برای ردیابی و رهگیری به رسمیت شناخت.
 
این استاد دانشگاه گفت: وقتی ماهیت و هویت و مالکیتی یک دارو دچار تناقض و اختلال شده باشد،  سیستم های بین‌المللی عملاً آن را تقلبی محسوب می‌کنند. بنابراین هر دارویی از زنجیره تامین داروی رسمی خارج شود مشمول عنوان غیر اصیل می‌شود. به همین دلیل شرکتهای تولید کننده اصلی هیچگاه مسوولیت کیفیت داروهایی که به‌صورت تک نسخه‌ای یا فوریتی از سطح بازار سایر کشورها جمع آوری و به ایران منتقل می‌شوند را نمی پذیرند و این مطلب مهمی است که هیچ یک از وزرای بهداشت در دهه اخیر آنرا درک نکرده اند.

وی در ادامه با طرح این پرسش که چرا در ایران تقلب و قاچاق دارو پررنگ است ادامه داد: این مساله را باید در سیاست ها و عملکرد مدیران نظام سلامت و داروی ما جست‌وجو کرد. وقتی با تولید تحت لیسانس مخالفت می‌کنیم، با ورود ماده اولیه با کیفیت به کشور مخالفت می‌کنیم، وقتی با واردات رسمی توسط نمایندگی رسمی مخالفت می‌کنیم وقتی رعایت GMP و بیواکیوالانسی بعنوان یک فانتزی مطرح می‌شوند، خواسته یا ناخواسته اطمینان مردم از کیفیت داروی تولید داخل سلب کردیم و بالاجبار آنها را به سمت مصرف داروی قاچاق سوق می‌دهیم.
 
عبدالهی‌اصل اشاره کرد: تجارت داروی غیر اصیل در شرایط فعلی کشور بسیار ساده است. همسایگانی داریم که به سادگی می‌توان از آنها هر دارویی را تهیه کرد و از مرزهای متعدد کشور بصورت غیر رسمی از گمرک، ته لنچی، همراه مسافر و کوله بری وارد کشور کرد از این سو هم بر خلاف خودرو که بدون شناسه و پلاک‌ قابل استفاده نیست، بسادگی داروهای بدون هویت و بدون شناسه صحیح را تهیه و مصرف می‌کنند. و هر چند در سال‌های اخیر سامانه تی تک و کنترل اصالت امکاناتی برای رهگیری دارو و سایر کالاهای سلامت محور ایجاد کرده است؛ اما با این حال هنوز این سامانه مورد حمایت جدی وزارت بهداشت نبوده و مردم هم آگاهی و انگیزه لازم برای استفاده از آن را ندارند.
 
وی افزود: بسته بودن فهرست رسمی دارویی از دیگر عوامل قاچاق دارو به کشور است. در دنیایی که به سمت پزشکی شخصی منطبق بر ژنوم می‌رود. تعطیلی فهرست به بهانه‌هایی مثل گران بودن (البته آنهم بدون انجام مطالعه هزینه اثر بخشی منطقی) نیازی بدون پاسخ ایجاد می‌کند که راهی بجز تامین از مسیر غیررسمی ندارد.

این استاد دانشگاه در انتها در پاسخ به این سوال که مگر این مسایل را سیاستگذاران نظام سلامت نمی‌دانند و در صورت اطلاع چرا عمل نمی‌کنند گفت. علم مدیریت و اقتصاد نیز همگام با تکنولوژی بصورت نمایی رشد می‌کند و رشد خطی سنی و تجربی ما پاسخ گوی تطابق با آن نیست و بنابراین باید قانون 30-30 در انتخاب مدیران اجرا شود یعنی30درصد مدیران زیر 30 سال انتخاب شوند. این در حالی است که تقریبا تمامی تصمیم سازان بزرگ نظام سلامت و نظام داروی کشور در دهه ششم و هفتم زندگی خود بسر می برند و انتظار تطبیق و تغییر با تکنولوژی از آنها زیاده خواهی است. اینجانب ضمن ارادت به پدرم، منطقا توقع ندارم سوار هواپیمایی شوم که ایشان بدون دانش خلبانی، آنرا قرار است هدایت نمایند، حتی اگر هزاران صفحه در وصف خلبانی خویش به نگارش درآورند.