سهم دارو در سبد هزینه های درمان سازمان تامین اجتماعی چقدر است؟ هیچ‌کس نمی‌داند

سالم خبر: سخنان مدیرکل امور بین الملل سازمان تامین اجتماعی و رییس پیشین موسسه عالی پژوهش در نشست معرفی 10 روند برگزیده جهانی درسیاست های اقتصاد سلامت و در پنل تخصصی هزینه های کلان دارویی در نظام سلامت بسیار مهم و قابل تامل بود.

به گزارش سالم خبر، شهرام غفاری در گزارشی از سیاست های دارویی، هزینه های درمان و سهم دارو از این هزینه ها در سازمان تامین اجتماعی به این نتیجه رسید که بین آمار و ارقام آمارنامه دارویی، سیاست گذار در مجلس، سازمان غذا و دارو و سازمان های بیمه گر شکاف بزرگی است که معلوم نیست این شکاف ناشی از چیست؟

ضمن آنکه او تاکید می کند که سیاست گذاران حداقل در این عرصه با اطلاعات و داده ها غریبه اند در حالی که استفاده از داده ها باید در ذهن سیاستگذار حک شده باشد تا برای هر تصمیمی این داده ها را مد نظر قرار داده و از آنها کمک بگیرد.

وی در تشریح هزینه های درمان و سهم دارو از هزینه های سازمان تامین اجتماعی گفت: در سال 97 هزینه های سازمان تامین اجتماعی به طور قطع مشخص شده است حدود 26 هزار میلیارد تومان هزینه های درمان سازمان تامین اجتماعی است که بخشی از آن در خود مراکز درمانی سازمان و نزدیک به 15 تا 16هزار میلیارد تومان آن در مراکز طرف قرارداد با سازمان هزینه می شود.

شهرام غفاری با بیان این مطلب با طرح این پرسش که سهم دارو در سبد هزینه های درمان سازمان تامین اجتماعی چقدر است؟ افزود: در کمال تاسف باید گفت پاسخ روشنی به این پرسش در سازمان تامین اجتماعی وجود ندارد و اگر هم هست نزد سیاست گذاران نیست. البته این بدان معنی نیست که پاسخی وجود ندارد اما پاسخ روشن و شفافی که همه بتوانند به آن به عنوان یک رقم و عدد مستند رجوع کنند وجود ندارد.

غفاری ادامه داد: در برخی بخش ها همچون درمان غیرمستقیم، از آنجاکه داروخانه ها به سازمان آمار می دهند و هزینه های دارو ثبت می شود هزینه های دارو کاملا مشخص است؛ اما در بخش درمان مستقیم و بستری هزینه ها معلوم نیست. با این حال برآورد ما این است که بین 21 تا 25 درصد از هزینه های درمانی سازمان صرف دارو می شود. یعنی در سال 98 از بودجه حدود 32 هزار میلیارد تومانی سازمان نزدیک به شش هزار و 200 میلیارد میلیارد تا هشت هزار میلیارد تومان هزینه داروی سازمان تامین اجتماعی خواهد بود.

مدیرکل امور بین الملل سازمان تامین اجتماعی افزود: از سویی در بیمه سلامت هزینه ها به دلیل آنکه آنها خود بیمارستانی ملکی و غیره ندارند از شفافیت بیشتری در آمار خود برخوردارند. طبق آمارهای بیمه سلامت 25 درصد از هزینه های درمانی این سازمان صرف هزینه های دارویی می شود. یعنی اگر هزینه درمانی بیمه ها را در حدود 50 تا 60 هزار میلیارد تومان در نظر بگیریم و سهم دارو را از آنها 25 درصد فرض کنیم پس 12 تا 15 هزار میلیارد تومان هزینه دارو برای بیمه های کشور است.

غفاری ادامه داد: با این حال همواره می بینیم که در برآورد هزینه های دارو در نظام سلامت پراکندگی فراوانی وجود دارد. برای مثال نمایندگان و اعضای کمیسیون بهداشت و درمان مجلس که در کانون سیاست گذاری برای حوزه سلامت نشسته اند از سهم 30 درصدی هزینه های دارو در هزینه های نظام سلامت صحبت می کنند؛ این یعنی حدود 40 هزار میلیارد تومان از بودجه 120 تا 150 هزار میلیاردی هزینه های نظام سلامت در کشور ما، که اصلا این رقم منطقی نیست. این درحالیست که مدیران نظام سلامت از جمله مسوولان سازمان غذا و دارو از سهم 17 تا 18 درصدی صحبت می کنند. وقتی به آمارنامه دارویی نگاه می کنیم هزینه های دارو حدود 25 هزار میلیارد تومان برآورد شده است. درواقع بین اعداد و ارقام آمارنامه دارویی، سیاست گذار در مجلس، سازمان غذا و دارو و سازمان های بیمه گر شکاف بزرگی است که معلوم نیست این شکاف ناشی از چیست.

وی با طرح این پرسش که سازمان تامین اجتماعی یا هر سازمان بیمه گر دیگری برای هزینه کرد سهم دارو از هزینه هایشان چه برنامه و سیاستی در پیش گرفته اند و چگونه این هزینه کرد را پایش کرده و نتایج آن به چه نتیجه ای منتهی می شود؟ گفت: بسیار مهم است که بدانیم نتایج پایش ها چه بازخوردی دارد و این بازخوردها کجا بررسی و سیاست ها بر اساس آن بازنگری و بازنویسی می شوند.  در واقع بیمه ها باید بدانند در حوزه دارو کجا و چقدر و برای چه هزینه می کنند.

غفاری تاکید کرد: معمولا چون دسترسی به هزینه های دارو در بخش بستری به دشواری امکان پذیر است، به همین دلیل در بخش سرپایی که نزدیک چهار هزار 500 میلیارد تومان دارو مورد بررسی قرار گرفتند تا ببینیم این رقم صرف چه دارویی هایی می شود. نتیجه آنکه مشخص شد این رقم صرف بیش از هشت هزار اقلام و اشکال دارویی مختلف به تعداد هشت میلیارد عدد داروی تجویز شده در 331 هزار نسخه است.

وی با مطرح کردن این مساله که 50 داروی اول لیست هشت هزار داروی مورد نظر، 50 درصد از هزینه های این لیست را به خود اختصاص می دهند، گفت: طبیعتا اگر سیاست های سازمان های بیمه گر معطوف به هزینه است باید با این هزینه انطباق داشته باشد که در مواردی این انطباق وجود ندارد. برای مثال انسولین که در جایگاه اول تا سوم ایستاده است حدود 6 تا 7 درصد این  چهار هزار 500 میلیارد تومان را به خود اختصاص می دهد. سازمان های بیمه گر برای مدیریت هزینه های این دارو تصمیم گرفتند آن را به صورت پرونده ای و سهمیه ای در اختیار بیماران قرار دهند. با اجرای این سیاست تغییر و کاهش قابل توجهی در روند مصرف آن روی داد. 

رییس پیشین موسسه عالی پژوهش افزود: از نظر عددی اگر این داروها را مورد بررسی قرار دهیم دارویی مانند اتروواستاتین بالاترین مصرف دارویی را در یک سازمان بیمه گر دارد. در چنین شرایطی سیاست گذار باید به دنبال آن باشد که دریابد چه بیماری ای موجب مصرف اتروواستاتین می شود. همچنین باید تعیین کند که نظام پیشگیری در چه بخش هایی متمرکز شود. اگر هم قرار است آگاه سازی مردم و مشارکت دادن آنها در سیاست گذاری ها در دستور کار قرار بگیرد، همین چند داروی اول لیست به ما نشان می دهد که این برنامه ها باید چه سمت و سویی را دنبال کنند.

غفاری ادامه داد: علاوه بر این در سورس بر اساس نسخه ها، بررسی ده میلیون نسخه تجویز شده نشان می دهند که بیشترین دارویی که در نسخ تکرار شده اند ست سرم است. پس اگر قرار باشد مراکز درمانی مورد پایش، بررسی و نظارت قرار بگیرند مدیریت مصرف سرم یکی از مواردی است که باید مد نظر باشد.

وی تصریح کرد: گرچه سیاست گذاری در نظام سلامت و بیمه تا حد قابل قبولی همسو و هم جهت با یکدیگر هستند برای مثال حمایت از نظام ژنریک در حوزه دارو از سوی تامین اجتماعی اجرا می شود، سقف ریالی و عددی دارو و همچنین بررسی علمی نسخ در تامین اجتماعی مورد توجه و بررسی قرار می گیرد، چانه زنی بر روی قیمت دارو انجام می شود و استقرار پرونده الکترونیک سلامت بسیار به مدیریت هزینه های سازمان کم کرده است. اما آنچه که خلا آن وجود دارد این است که به رغم آنکه ما بر روی هزینه ها حساسیت بالایی داشته ایم اما هیچ گاه آموزش بیماران و افراد جامعه خود را برای مصرف دارو و اصلاح مصرف آن را در دستور کار قرار نداده ایم. در واقع سیاست گذار در اینجا باید به کمک پزشک بیاید و در اصلاح فرهنگ مصرف دارو بکوشد. این اصلاح فرهنگ باید استفاده از پتانسیل همه عرصه ها از مدارس تا رسانه های جمعی را شامل شود. علاوه بر آن بحث مدیریت فرانشیز است که از آن استفاده منطقی نمی کنیم..

مدیرکل امور بین الملل سازمان تامین اجتماعی در ادامه با انتقاد از اینکه نظام آموزش پزشکی ما با دارو غریبه است افزود: اصلاح نظام ارتباط بین پزشک و بیمار در کشور مورد دیگری است که باید به آن توجه ویژه شود. تا زمانی که نظام سلامت پزشک را مجبور می کند که در هر ساعت این تعداد بیمار را ویزیت کند نمی توان از به نتیجه رسیدن سیاست ها امیدوار بود. متقاعد کردن بیمار برای قبول راه درمانی ارائه شده از سوی پزشک زمان بر است اما پزشکان این زمان را در اختیار ندارند و این چیزی جز هدر رفت منابع در پی نخواهد داشت.  

غفاری گفت: مساله دیگر روش حکمرانی خوب و سهم سیاست گذار از رفع مشکلات یاد شده است که باید در حوزه سلامت اجرا شود. ما در بهترین شرایط قانونگذاری و اجرا می کنیم، این در حالیست که ما هیچ صحبتی با پزشکان و بهیاران و پرستاران نکرده ایم و آنها را متقاعد نکرده ایم که داروها باید چگونه مصرف شوند و وقتی خود بدنه نظام سلامت توجیه نباشند نمی توانند بیماران را هم به خوی متقاعد کند و در اصلاح سیاست های ما به عنوان بازوی اجرایی اثرگذار عمل کند. 

وی در ادامه با انتقاد از اینکه نظام آماری و داده ای صحیحی که بتواند مبنایی برای سیاست گذاری قرار بگیرد، وجود ندارد گفت: مشکل بزرگ دیگر ما این است که ما داده به آن مفهوم که مبنایی برای سیاست گذاری قرار بگیرد نداریم. درواقع سیاست گذار ما با داده غریبه است در حالی که استفاده از داده ها باید در ذهن سیاستگذار حک شده باشد تا برای هر تصمیمی این داده ها را مد نظر قرار بدهد و از آنها کمک بگیرد. علاوه بر این ما اگر بتوانیم بیماری های غیرواگیری همچون دیابت، پرفشاری خون و چربی خون بالا را کنترل کنیم در هزینه هایمان صرفه جویی قابل توجهی خواهیم داشت که عواید حاصل از آن می تواند در ارتقای سلامت جامعه نقش به سزایی داشته باشد.